Definicja Rozpoznawanie osteoporozy

Co to jest Rozpoznawanie osteoporozy: Rozpoznanie jawnej osteroporozy ze złamanianiami zwykle nie budzi wątpliwości i opiera się na wykluczeniu innych przyczyn zaniku kości..Istnieje szereg metod pomocnych w diagnozie tej dolegliwości. Najczęściej sięga się po badania biochemiczne, głownie oznaczenia parametrów krwi i moczu, odzwierciedlające stopień tworzenia i niszczenia kości i badania obrazowe, oceniające strukturę kości. Testy biochemiczne Wykonując je warto pamiętać, iż w razie niepowikłanej osteoporozy w większości przypadków wyniki laboratoryjne mieszczą się w dziedzinie normy. Dla celów praktycznych i w różnicowaniu przyczyn niskiej masy kostnej wystarczą następujące badania: poziom wapnia we krwiOptymalne zakresy normy dla tego pierwiastka wynoszą: 2,0 - 2,5 mmol/litr albo 4,0 - 5,0 mEq/litr albo 8,0 - 10,0 mg/100 ml. Przy ocenie stężenia wapnia we krwi należy oznaczyć także poziom białka a w szczególności albuminy bo we krwi wapń może istnieć w formie związanej z białkami albo w stanie wolnym. Niski poziom może świadczyć o zaawansowanej osteoporozie, sporych niedoborach pokarmowych albo osteomalacji. Podwyższony poziom wapnia może wystąpić w przebiegu nadczynności przytarczyc czy nadmiarze witaminy D-3. poziom fosforu we krwi Stężenie fosforu jako anionu nieorganicznego we krwi wynosi: 0,9 - 1,6 mmol/ litr albo 2,8 - 5 mg/ 100ml. Zaburzenia poziomu fosforu występują najczęściej w przebiegu niewydolności nerek albo nieprawidłowej czynności przytarczyc. W przebiegu typowej osteoporozy nie obserwujemy znacznych wahań poziomu tego pierwiastka. poziom wapnia w moczu (zbiórka dobowa) - Prawie cała liczba wapnia wchłonięta z przewodu pokarmowego zostaje w ustroju. W normalnych warunkach liczba wapnia wydalanego z moczem pośrodku doby nie powinna przekraczać 250-300 mg a więc 2,5 - 6,2 mmol/dobę. Powiększenie wydalania wapnia z moczem ma miejsce w nadczynności przytarczyc i w wypadku nadmiaru wapnia w ustroju. Przy niedoborach wapnia jego liczba w moczu minimalizuje się. poziom fosfatazy zasadowej we krwi Jest to białko o aktywności enzymatycznej, biorące udział w przemianie fosforanów. Występuje w wielu tkankach organizmu między innymi w kościach, wątrobie, nerkach, jelitach, łożysku a jego aktywność powiększa się, gdy powstaje nowa tkanka kostna albo gdy kość ulega uszkodzeniu co ma miejsce w trakcie złamania kości.Wartości poprawne wynoszą u dorosłych 20 - 70 IU/litr. dodatkowe badania Istnieje szereg innych oznaczeń biochemicznych dostępnych w diagnostyce osteoporozy, które wykonywanie są w ściśle ustalonych przypadkach a celowość ich wykonania ustala doktor specjalista. Najczęściej doktor może zlecić oznaczenie poziomu: - izoenzymu kostnego fosfatazy alkalicznej - osteokalcyny osoczowej - propeptydu kolagenu typu I - hydroksyproliny we krwi i moczu - N - końcowego telopeptyd kolagenu - C - końcowego telopeptyd kolagenu - pirydynolidyny - parathormonu we krwi (PTH) - 25-hydroksy kalciferolu we krwi (pochodna witaminy D-3) Badania obrazowe Zdjęcia przeglądowe kości (kręgosłup, kości przedramienia, staw biodrowy). Prześwietlenia kości są od dawna wykonywanym i najtańszym badaniem obrazowym. Promienie rentgenowskie przenikają poprzez nasze ciało a ich osłabienie jest tym większe im większą masę minerałów napotyka na swojej drodze. Sukces ten widoczny jest potem na kliszy. Im większe osłabienie promieniowania tym słabsza reakcja fotograficzna a więc mniejsze zaczernienie filmu. Stąd kości będą na kliszy białe a tkanki miękkie jak mięśnie czarne. Na radiogramie kości możemy precyzyjnie określić kształty kości. Zaletą badania radiologicznego jest dobra jakość techniczna obrazu, prostota wykonania, powtarzalność i łatwość w uwidacznianiu złamań. Zasadniczą wadą to jest, iż wyraźne ubytki osteoporotyczne widać dobrze dopiero wtedy, gdy ubytek masy kostnej przekroczy 30 %. U osób w podeszłym wieku z współistniejącymi zmianami zwyrodnieniowymi stawów badanie to ma ograniczoną wartość. Densytometria Fundamentalnym badaniem obrazowym w osteoporozie jest densytometria. Powinna być realizowana rutynowo raz na 12 miesięcy. Badanie densytometryczne oznaczające gęstość mineralną kości, pozwala bardzo dokładnie, ponieważ aż z dokładnością do 1% zmierzyć masę kości. Jest aktualnie najpopularniejszym badaniem diagnostycznym w osteoporozie. Densytometria ocenia stopień pochłaniania wiązki promieni rentgenowskich przenikających tkankę kostną. Na tej podstawie komputer tworzy dwuwymiarowy obraz trójwymiarowej struktury kości, określając jej gęstość objętościową i powierzchniową. Badanie to występuje w kilku wariantach: DXA (absorcjometria wiązki promieniowania rentgenowskiego o dwóch różnych energiach). Otrzymany rezultat badania informuje nas o aktualnej gęstości tkanki kostnej w wybranym miejscu pomiaru, którym najczęściej jest: - kręgosłup w odcinku lędźwiowym - dystalny (dalszy) odcinek przedramienia - proksymalny (bliższy) odcinek kości udowej Aparat na wydruku podaje bezwzględne wartości gęstości mineralnej kości w g/cm2 (BMD- Bone Mineral Density). Aby umożliwić lekarzowi interpertację wyniku wartości te są porównane do ekipy kontrolnej w formie procentu i wyznaczników „T-score” i „Z-score”. T-score- parametr ten znaczy rozmiar odchylenia standardowego (SD) od średniej wartości gęstości kości u zdrowego mężczyzny w wieku 30lat. W tym wieku gęstość kosci jest największa i ustala się ją mianem „szczytowej gęstości kości” (peak bone massi). Na podstawie parametru T-score rozpoznaje się osteoporozę. Z-score- parametr oznaczający rozmiar odchylenia standardowego od średniej wartości gęstości kości u osób zdrowych w tym samym wieku co osoba badana. Na podstawie parametru Z-score określa się wskazania do leczenia. Badanie densytometryczne stało się fundamentem do opracowania poprzez Światową Organizację Zdrowia (WHO) definicji osteoporozy, uwzględniającej zmienność gęstości tkanki kostnej - BMD (z angielskiego: bone mass density) wyrażoną jako odchylenie standardowe - SD ((z angielskiego: standard deviation) od wartości T - score, niezależnej od wieku. Moment kliniczny Kryteria Norma - od -1 SD do +1 SD Osteopenia moment przedkliiczny osteoporozy - T-score: -1,0 do -2,5 SD - brak złamań Osteoporoza bez złamań - T-score: < -2,5 SD - Brak złamań Klinicznie jawna osteoporoza - Pomniejszona gęstość kości (BMD) - Patologiczne złamania 1-3 kręgów Zaawansowana osteoporoza - Pomniejszenie gęstości kości - Wielomiejscowe złamania kręgów - Złamania innych kości poza kręgosłupem Badanie sposobem densytometrii powinno się wykonać w następujących przypadkach: - obecność ważnych czynników ryzyka osteoporozy - dolegliwości w przebiegu których występuje osteoporoza - radiologiczne cechy ubytku masy kostnej - obecność złamań osteoporotycznych w wywiadzie - osteoporoza u członków rodziny - menopauza, andropauza - monitorowanie leczenia w odniesieniu do gęstości masy kostnej (BMD) Mimo, iż do wykonania tego badania nie jest wymagane skierowanie od lekarza to jednak oceny obrazu kości powinien zawsze dokonać specjalista. Ilościowa ultrasonografia (QUS) to jest odmiana badania ultradźwiękowego określający stopień penetracji ultradźwięków w relacji do kości i na tej podstawie oceniający ich jakość a nie liczba. Można tą sposobem badać w zasadzie wszystkie kości z nieco gorszą dokładnością niż densytometria. Nie nadaje się do oceny osób z cukrzycą i pacjentów w wieku podeszłym lecz jest użyteczne dla celów przesiewowych (skrining). Ilościowa tomografia komputerowa (QCT) to jest badanie wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie w bardzo niewielkiej dawce. Uzyskane pomiary są komputerowo przetwarzane na obraz i równocześnie porównywane ze wzorcem jakim jest dla tkanki kostnej fosforan potasu (K2HPO).Zaletą tej sposoby jest dokładniejsze odwzorowanie struktur kostnych w układzie trójwymiarowym w porównaniu z densytometrią i sposobność oceny nawet pojedynczych beleczek kostnych. Biopsja tkanki kostnej Dzięki tej sposoby diagnostycznej materiał tkanki kostnej uzyskany drogą nakłucia wybranej części szkieletu (zazwyczaj kość biodrowa) oceniany jest pod mikroskopem. Badanie realizowane jest wyłącznie ze ściśle ustalonych poprzez lekarza wskazań i z reguły służy różnicowaniu rzadkich chorób kości. Jako jedyne daje rzeczywisty wgląd w strukturę tkanki kostnej lecz z racji na inwazyjność i powyższe ograniczenia nie należy do badań rutynowych