Definicja Interakcje leki a żywność - ważny problem

Co to jest Interakcje leki a żywność - ważny problem: Prawie każdy lek może wywołać działania niepożądane. Sporo badań wykazuje ponadto, co jest sporym zaskoczeniem, iż służące leczenie nadspodziewanie regularnie bardziej szkodzi niż pomaga. Zdarzenie tj. powiązane z występowaniem polekowych działań niepożądanych po podaniu leku w standardowej dawce. Mogą one być pomiędzy innymi rezultatem oddziaływań między przyjmowanymi równocześnie lekami. Symptomy kliniczne są regularnie na tyle niebezpieczne, iż wymagają hospitalizacji. Szacuje się, iż 3-5% przyjęć do szpitali jest rezultatem poważnych interakcji lekowych. Dlatego wiedza na ten temat jest niezbędna do prowadzenia skutecznej i zarazem bezpiecznej farmakoterapii. O tym wie już każdy doktor. Okazuje się jednak, iż wiedza o interakcjach między lekami musi być poszerzona o znajomość interakcji między lekami a żywnością. Przybywa coraz więcej dowodów, iż mogą one nieść ze sobą ważne następstwa kliniczne: brak albo pomniejszenie efektów terapeutycznych lub wystąpienie niebezpiecznych powikłań, jak na przykład zaburzenia przewodzenia i rytmu serca i gwałtowny przyrost ciśnienia tętniczego krwi. Bardzo ważne to jest, iż zebrano wiele przykładów interakcji między lekami a żywnością, uznawaną powszechnie za bardzo zdrową (płatki owsiane, mleko, jarzyny, chleb razowy). Poznano już sporo interakcji między żywnością a lekami. Systemy tych zależności nie zawsze są jednak dostatecznie wyjaśnione. Niejednokrotnie są bardzo złożone i mogą mieć miejsce na poziomie różnych mechanizmów farmakokinetycznych (uwalnianie z tabletek, wchłanianie, dystrybucja i eliminacja leku) i przemian biochemicznych leku w wątrobie czy także w przewodzie pokarmowym. Czasami dochodzi do synergicznego działania leku i składników żywności. pomniejszenie wchłaniania leków Przewarzająca część poznanych dotychczas interakcji między żywnością a lekami wiąże się z wchłanianiem leku i jego przemianami biochemicznymi w organizmie, raczej w wątrobie i jelitach. Bardzo wiele z poznanych interakcji zachodzi na kroku wchłaniania leku. Ma to miejsce wówczas, gdy lek spożywany jest w czasie jedzenia, w momencie 1,5 godz. przed posiłkiem albo pośrodku 2 godz. od jego spożycia. Posiłek może zwiększyć albo zmniejszyć jego wchłanianie. Zależy to raczej od tego, czy zawiera on wiele, czy także niewiele węglowodanów i tłuszczów. Posiłki bogatotłuszczowe mogą przyspieszać i zwiększać wchłanianie wielu leków, narażając pacjentów na ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych. Natomiast standardowy posiłek (zawierający w szczególności wiele węglowodanów) może w wielu sytuacjach opóźnić albo zmniejszyć wchłanianie leku, co może natomiast wywołać brak efektów terapeutycznych. sporo składników pokarmowych, jak polisacharydy, białko i szereg związków wielkocząsteczkowych, adsorbuje leki, powodując pomniejszenie i ( albo) zwolnienie ich wchłaniania. Produkty zawierające spore ilości jonów wapniowych (mleko, sery, jogurty) mogą zmniejszyć ( albo nawet kompletnie uniemożliwić wchłanianie niektórych leków, gdyż tworzą z nimi sole wapnia, które są nierozpuszczalne w wodzie. Interakcje te dotyczą takich leków, jak fluorochinolony i tetracyklina, służące regularnie w leczeniu zakażeń dróg oddechowych i moczowych. Wykazano, iż przyjmowanie tych leków w okresie spożywania mleka, twarogów czy także białych serów może zmniejszyć o ok. 50% ich stężenie we krwi, co jest powodem braku efektów terapeutycznych. Takie samo negatywne zdarzenie zaobserwowano w razie etidronate disodium (DIDRONEL), leku stosowanego w leczeniu osteoporozy i hiperkalcemii nowotworowej. Oceniono, iż powinna być zachowana przynajmniej dwugodzinna przerwa między przyjęciem wymienionych leków a spożyciem posiłków zawierających wiele wapnia, jak naleśniki z serem, twarogi czy zupy mleczne. natomiast zażywanie niektórych leków (na przykład zawierających bisakodyl) w trakcie spożywania ( ( albo tuż przed spożyciem) zup mlecznych ( ( albo popijanie ich mlekiem może nie tylko zmniejszyć ( ( albo uniemożliwić ich działanie, ale również narazić pacjenta na wystąpienie nudności i bólu brzucha. Odbywa się tak, gdyż mleko przez pomniejszenie pH soku żołądkowego może doprowadzić do rozpuszczenia otoczki tabletki w żołądku (a nie w jelicie cienkim) i uwolnienia z niej leku, który skutkuje mocne podrażnienie błony śluzowej żołądka. Innym odpowiednikiem interakcji, w czasie której dochodzi do pomniejszenia wchłaniania leku, jest zażywanie preparatów żelaza (((na przykład HEMOFER, ASCOFER) tuż przed ( ( albo po wypiciu kawy ( ( albo herbaty. Szczególnie mocne zahamowanie wchłaniania żelaza zachodzi po wypiciu herbaty, gdyż zawarte w niej taniny tworzą z żelazem bardzo trudno wchłaniające się związki chemiczne. Nawyk popijania leków herbatą - w przypadku leczenia niedokrwistości preparatami żelaza - może być więc powodem braku efektów terapeutycznych i poprzez to narazić pacjenta na wykonywanie dodatkowych badań diagnostycznych i wydłużyć cały mechanizm leczenia. Podobnym typem niekorzystnej interakcji jest popijanie niektórych antybiotyków (erytromycyna, benzylopenicylina) sokami cytrusowymi, w szczególności sokiem pomarańczowym. Zawarte w nich składniki, a w szczególności kwas cytrynowy, adsorbują powyższe leki, utrudniając ich wchłanianie. sporo interakcji prowadzących do pomniejszenia wchłaniania leków może być bardzo niebezpiecznych. Dotyczy to produktów i potraw zawierających wiele błonnika - jak ((((na przykład płatki owsiane, chleb razowy czy także otręby. Błonnik skutkuje gdyż adsorpcję preparatów naparstnicy ( (((((na przykład BEMECOR, DIGOXIN) służących w leczeniu niewydolności krążenia i zaburzeniach rytmu serca i trójpierścieniowych leków antydepresyjnych (( ((((((na przykład AMITRYPTYLINA, IMIPRAMINA), służących w leczeniu zespołów depresyjnych. w razie pierwszej ekipy leków interakcja ta może prowadzić do zaostrzenia niewydolności krążenia ( ( albo wystąpienia powikłań zatorowych ((( (((((((na przykład udaru mózgu), w razie drugiej ekipy zaś - utworzyć potencjalną sposobność samobójstwa pacjenta, u którego - na skutek braku stężenia terapeutycznego leku we krwi - nie występuje jego działanie przeciwlękowe i przeciwdepresyjne. Równie niebezpieczna może być interakcja leku przeciwpadaczkowego - fenytoiny (((( ((((((((na przykład PHENYTOINUM, EPANUTIN, DILANTIN) z takimi składnikami, jak kazeiniany, karagen, skrobia kukurydziana czy także olej kokosowy. Zawarte w nich związki wielkocząsteczkowe tworzą z tym lekiem trudno wchłaniające się kompleksy, co skutkuje pomniejszenie o ok. 50% stężenia fenytoiny we krwi. Poza wymienionymi interakcjami leków z poszczególnymi składnikami żywności opisano sporo przykładów gorszego wchłaniania leków, gdy przyjmowane są w okresie jakiegokolwiek posiłku. zdarzenie tj. jednak w najwyższym stopniu nasilone wówczas, gdy posiłek zawiera sporą liczba węglowodanów złożonych. Najprawdopodobniej zawarte w nich związki polisacharydowe wiążą silnie wybrane leki, tworząc trudno wchłanialne kompleksy. Wykazano to w szczególności w razie niektórych antybiotyków ((((( (((((((((na przykład SUMMAMED, ZITHROMAX) i chemioterapeutyków (((((( ((((((((((na przykład ABAKTAL, PEFLACINE, PEFLOXACIN), służących w leczeniu ciężkich zakażeń układu oddechowego. Nieprzestrzeganie wskazówek odnośnie do metody zażywania tych leków skutkuje regularnie brak efektów terapeutycznych, niepotrzebną w gruncie rzeczy zmianę służących antybiotyków na inne, wydłuża czas leczenia, naraża chorego na wystąpienie powikłań. Nieskuteczność ( ( albo pomniejszenie pożądanych działań terapeutycznych może mieć również miejsce w przypadku wielu leków przeciwwirusowych, gdy zażywane są one tuż przed posiłkiem, w czasie jedzenia ( ( albo także w niewielkim odstępie po spożyciu posiłków ((((((( (((((((((((na przykład HIVID, AZOVIR, RETROVIR, CRIXIVAN). pomniejszenie wchłaniania leków z przewodu pokarmowego powodować mogą nie tylko naturalne składniki żywności, ale również różnego rodzaju substytuty żywności, suplementy ( ( albo odżywki. Dobrze udokumentowanym odpowiednikiem tego typu interakcji jest zależność pomiędzy olestrą (poliestrem sacharozy), będącą substytutem tłuszczu zawartym w wielu produktach żywnościowych i przygotowywanych posiłkach a witaminami podawanymi w stanach niedoborowych i leczeniu niektórych chorób. Dotyczy to w szczególności witaminy A (VITAMINUM A) i witaminy E (((((((( ((((((((((((na przykład BIOPTOE, VITAMINUM E). Olestra, przez ograniczenie możliwości rozpuszczania tych witamin w tłuszczach, minimalizuje ich wchłanianie. Ze względu wzrastającego stosowania poprzez sporo osób, bez konsultacji lekarskiej, suplementacji witamin (E, C, B6, kwas foliowy) i soli mineralnych zawierających żelazo, wapń, magnez i cynk w celu profilaktyki chorób nowotworowych, dolegliwości niedokrwiennej serca czy także osteoporozy, może się nasilać występowanie różnego rodzaju interakcji z przepisywanymi poprzez lekarzy lekami. Najprawdopodobniej w wielu przypadkach pacjent nie podaje tych informacji, traktując je jako nieistotne, a doktor regularnie nie pyta, czy pacjent przyjmuje jakieś suplementy, nie mając świadomości, iż może mieć to wpływ na działanie zaleconego leku. Niewiedza ta może prowadzić do wielu niekorzystnych dla zdrowia pacjenta konsekwencji, gdyż witaminy, wapń, a w szczególności jony wymienionych metali mogą tworzyć z niektórymi antybiotykami ((((((((( (((((((((((((na przykład tetracyklinami i jej pochodnymi - oksytetracyklina) nierozpuszczalne strąty, co minimalizuje ich wchłanianie, a zarazem uniemożliwia osiągnięcie zamierzonych efektów terapeutycznych. Powiększenie wchłaniania leków Zaburzenia wchłaniania leków poprzez składniki pokarmowe nie ograniczają się do pomniejszenia ich wchłaniania, ale w wielu sytuacjach powodują odwrotny sukces - szybsze i powiększone ich wchłanianie. powiększone wchłanianie niektórych leków zależy raczej od zawartości tłuszczów w posiłkach. Ma to miejsce, gdy lek zażywany jest nie tylko w czasie jedzenia, ale nawet wówczas, gdy został zażyty w okresie krótszym niż 1 godzina przed ( ( albo 2 godziny po posiłku. Interakcja jest szczególnie nasilona, gdy spożywane są smażone jajka, bekon, spora liczba masła, smalec, pełnotłuste mleko. Tłuszcze zawarte w posiłku nasilają i przyspieszają wchłanianie leków o dużej lipofilności, co skutkuje, iż leki te są bardzo dobrze rozpuszczalne w tłuszczach emulgowanych poprzez kwasy żółciowe. Emulsja tłuszczowa jest w tym przypadku nośnikiem dla leku i poprzez to jego wchłanianie istotnie wzrasta. Opisane są interakcje z tłuszczem pokarmowym leków przeciwgrzybicznych (gryzeofulwina), niektórych leków służących w leczeniu infekcji pasożytniczych (albendazol, mebendazol), leków psychotropowych, w szczególności trójpierścieniowych leków antydepresyjnych (((((((((( ((((((((((((((na przykład AMITRYPTYLINA, IMIPRAMINA), ß-adrenolityków ((((((((((( (((((((((((((((na przykład APTIN, ATENOLOL, PROPRANOLOL, METOCARD, TRASICOR) i niektórych leków hipotensyjnych. Posiłki z sporą zawartością tłuszczów, zwiększając wchłanianie leków przeciwpasożytniczych, jak ZENTEL, VERMOX, mogą narazić chorego na wystąpienie objawów niepożądanych pod postacią bólów i zawrotów głowy, kaszlu, łysienia, świądu i zmian skórnych. Bardzo niebezpieczne interakcje zachodzą między tłuszczami a niektórymi preparatami teofiliny (((((((((((( ((((((((((((((((na przykład EUPHYLLIN, THEOPHYLLINUM PROLONGATUM). przyrost stężenia tego leku we krwi może być powodem tachykardii, zaburzeń rytmu serca (skurcze dodatkowe), hipotonii, bólów głowy i zaburzeń snu. Na równie niebezpieczne skutki wzrostu stężenia leków antydepresyjnych we krwi narażeni są pacjenci zażywający AMITRYPTYLINĘ ( ( albo IMIPRAMINĘ tuż przed zjedzeniem, w okresie jedzenia ( ( albo po spożyciu posiłków zawierających tłuszcze. Mogą wystąpić u nich zaburzenia świadomości, napady drgawek, zaburzenia snu i spadek ciśnienia tętniczego krwi. Nieświadomość możliwości występowania interakcji między lekami a posiłkami bogatotłuszczowymi może wywołać sporo groźnych objawów, takich jak zwolnienie czynności serca, zaburzenia przewodzenia serca (pod postacią bloku przedsionkowo-komorowego II ( ( albo III stopnia), niedociśnienie tętnicze i niewydolność serca u chorych leczonych ß-adrenolitykami. to jest szeroka ekipa leków służących regularnie w wielu chorobach układu krążenia (dolegliwość niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze) i w nadczynności tarczycy. Zaburzenia metabolizmu leków Składniki żywności mogą mieć również wpływ na biotransformację leków w organizmie. Przemiany leków w organizmie zależą od wielu czynników fizjologicznych (wiek, płeć) i chorobowych (uszkodzenie wątroby i nerek, gorączka). Prowadzą regularnie do stworzenia związków o bardzo dużej aktywności biologicznej ( ( albo związków toksycznych. Indywidualna wydolność systemów odpowiedzialnych za biotransformację leków (prędkość i rodzaj przemian) decyduje o sile ich działania, jak także o wystąpieniu działań niepożądanych i toksycznych (uszkodzenie komórek i tkanek). Te ostatnie powiązane są raczej z powstawaniem wolnych rodników tlenowych (produktów częściowej redukcji tlenu w przebiegu utleniania ksenobiotyków pod wpływem monooksygenaz i cytochromu P450). Interakcje składników pokarmowych z lekami zależą raczej od tego, czy są one metabolizowane przy współudziale tych samych enzymów cytochromu P450. Najlepiej udokumentowano wpływ soku grejpfrutowego na metabolizm leków. Interakcja ta może dotyczyć bardzo wielu chemioterapeutyków, służących regularnie w praktyce lekarskiej. Należą do nich blokery kanału wapniowego ((((((((((((( (((((((((((((((((na przykład ADALAT, NITRENDYPINA) służące w leczeniu nadciśnienia tętniczego i dolegliwości niedokrwiennej serca, leki przeciwhistaminowe (((((((((((((( ((((((((((((((((((na przykład ASTEMIZOL, HISMANAL, HISFEDIN) służące w leczeniu chorób alergicznych, wybrane leki służące w leczeniu zaburzeń lipidowych ((((((((((((((( (((((((((((((((((((na przykład LOVASTATIN, ZOCOR), sporo leków przeciwwirusowych służących w leczeniu zakażenia HIV i pełnoobjawowego AIDS (((((((((((((((( ((((((((((((((((((((na przykład INVIRASE), cyklosporyna (SANDIMMUN) - istotny chemioterapeutyk służący w immunosupresji po przeszczepie narządów, zespole nerczycowym i innych schorzeniach na tle immunologicznym, cyzapryd ((((((((((((((((( (((((((((((((((((((((na przykład COORDINAX, GASPRID) szeroko służący w leczeniu zaburzeń czynnościowych górnego odcinka przewodu pokarmowego (((((((((((((((((( ((((((((((((((((((((((na przykład w chorobie refluksowej żołądkowo-przełykowej i dyspepsji czynnościowej) i sporo innych leków. Wykazano, iż za przyrost stężenia leków we krwi odpowiedzialne są zawarte w soku grejpfrutowym flawonoidy, takie jak: furanoumaryna, kampferol, naringenina, quercetina, 6.7 dihydroxybergamoltyna i najprawdopodobniej i inne, które są metabolizowane w wątrobie poprzez odpowiednią rodzinę enzymów cytochromu P450, (((((((((((((((((( (((((((((((((((((((((((na przykład CYP2E1, CYP3A4, CYP3A3, CYPCA5. Popicie leku sokiem grejpfrutowym prowadzi do "niewydolności" czynnościowej ekipy enzymów CYP3A i lek nie może być metabolizowany, co skutkuje przyrost jego stężenia we krwi. w razie niektórych leków, (((((((((((((((((( ((((((((((((((((((((((((na przykład blokerów kanału wapniowego, przyrost ten może być nawet 3-krotny, co naraża pacjenta na wystąpienie hipotonii ortostatycznej i bólów głowy. skutki kliniczne niektórych interakcji po popiciu leków sokiem grejpfrutowym mogą być szczególnie niebezpieczne. odpowiednikiem są leki przeciwhistaminowe ( (((((((((((((((((( (((((((((((((((((((((((((na przykład ASTEMIZOL, HISMANAL, HISFEDIN), których stężenie we krwi po wypiciu soku grejpfrutowego może wybitnie wzrosnąć, co skutkuje ryzyko wystąpienia groźnych dla życia zaburzeń rytmu serca, tak zwany torsade de pointes (częstoskurcz polimorficzny). Bardzo niebezpieczna może być również interakcja między cyklosporyną (SANDIMMUN) a flawonoidami zawartymi w soku grejpfrutowym. Zahamowanie czynności układu enzymatycznego CYP3A4 poprzez furanoumarunę, 6,7 dihydroxybergamoltynę czy także naringeninę może wywołać 3-krotny przyrost stężenia tego leku we krwi, narażając chorego na wystąpienie dramatycznego wzrostu ciśnienia tętniczego krwi z napadem drgawek. wybrane rodzaje przedstawionych wyżej interakcji, powodujących przyrost stężenia leków we krwi przez zahamowanie ich oksydacji, może mieć miejsce już w ściance jelita cienkiego, gdzie wchłaniane i częściowo metabolizowane są także flawonoidy zawarte w soku grejpfrutowym (i najprawdopodobniej sporo różnych składników pokarmowych). Wykazano to w szczególności na przykładzie benzodwuazepin (( (((((((((((((((((( ((((((((((((((((((((((((((na przykład MIDAZOLAM, TRIAZOLAM) służących w leczeniu bezsenności, stwierdzając, iż znakomity przyrost ich stężenia we krwi powodowany był raczej przez hamowanie czynności układu enzymatycznego CYP3A poprzez składniki soku grejpfrutowego. Następstwa kliniczne tej interakcji mogą być bardzo niebezpieczne, bo zbyt wysokie stężenie tych leków we krwi może być, np., powodem depresji oddechowo-krążeniowej. Nie wiadomo precyzyjnie, jak sporo leków może wchodzić w interakcje ze składnikami soku grejpfrutowego. Dlatego także rozsądnie jest w tej sytuacji nie łączyć zażywania leków z jedzeniem grejpfrutów i nie popijać ich sokiem grejpfrutowym. Przypuszcza się, że uniknięcie tej interakcji wymaga co najmniej 4-godzinnego odstępu czasu między spożyciem grejpfruta ( ( albo soku grejpfrutowego a zażyciem leku. Wpływ żywności na biotransformację chemioterapeutyków w organizmie może w wielu sytuacjach mieć również skutek odwrotny, tzn. wywołać zwolnienie metabolizmu leku, zmniejszyć jego stężenie we krwi i uniemożliwić tym samym jego działanie terapeutyczne. Stwierdzono np., że zażywanie preparatów teofiliny (EUPHYLLIN, THEOPHYLLINUM PROLONGATUM) poprzez chorych z astmą oskrzelową tuż przed spożyciem, w czasie jedzenia ( ( albo chwilę po spożyciu smażonego ( ( albo grilowanego mięsa skutkuje pomniejszenie stężenia leku we krwi, co naraża chorego na wystąpienie duszności. Wykazano, iż dochodzi w tym przypadku do znacznego przyspieszenia metabolizmu teofiliny w wątrobie w wyniku pobudzenia enzymów mikrosomalnych poprzez związki powstałe w trakcie smażenia ( ( albo grilowania mięsa ((( (((((((((((((((((( (((((((((((((((((((((((((((na przykład heterocykliczne aminy). Nie ustalono jeszcze, których leków biotransformacja może być modyfikowana w podobny sposób. Osobnego omówienia wymaga rzadko występujący, ale bardzo niebezpieczny typ interakcji między niektórymi lekami a tyraminą, która może znajdować się w wielu produktach żywnościowych. Na długiej liście znajdują się sery dojrzewające (((( (((((((((((((((((( ((((((((((((((((((((((((((((na przykład camembert, emmentaler, cheddar, mozarella); wybrane wędliny ((((( (((((((((((((((((( (((((((((((((((((((((((((((((na przykład salami, pepperoni, kiełbasa Bologne), ryby marynowane, solone i wędzone; wątroba wołowa ( ( albo wątróbka z kurczaka, wybrane owoce (przejrzałe banany, awokado i figi); czekolada, bób, suplementy z drożdży i wybrane wina (typu Vermouth, Chianti) i likiery. Interakcje leków z tyraminą są trudne do przewidzenia, gdyż występuje ona w wymienionych wyżej produktach w bardzo różnych stężeniach, co zależy raczej od czasu przechowywania tych produktów. Świeża wątróbka, twarde awokado, świeże banany - praktycznie nie stanowią zagrożenia. w czasie gdy bardzo dojrzałe awokado, przejrzałe banany ( ( albo przechowywany poprzez kilka dni pasztet z wątróbki mogą zawierać już bardzo wiele tyraminy. Amina ta powstaje gdyż wskutek dekarboksylacji tyrozyny pod wpływem enzymów bakteryjnych i rozwijającej się w takich produktach flory bakteryjnej. Dlaczego jest ona tak niebezpieczna w połączeniu z lekami, które hamują działanie enzymu oksydazy monoaminowej? Otóż enzym ten uczestniczy pośrednio w metabolizmie tyraminy. Zahamowanie jego funkcji potęguje pobudzenie obwodowego układu adrenergicznego, spowodowane poprzez aminy sympatykomimetyczne o działaniu pośrednim (do których należy tyramina), mające umiejętność uwalniania norepinefryny z zakończeń nerwów sympatycznych. Nadmiar tych amin, w tym także tyraminy, może wywołać gwałtowny przyrost ciśnienia tętniczego krwi z uczuciem kołatania serca i bólami głowy; a niekiedy - przełom nadciśnieniowy. Do leków, które mają umiejętność hamowania oksydazy monoaminowej, należą inhibitory monoaminooksydazy (phenelzyna, tranylcypromina) służące w leczeniu zespołów depresyjnych, furazolidon (((((( (((((((((((((((((( ((((((((((((((((((((((((((((((na przykład NIFURAN), służący między innymi w leczeniu zakażeń żołądkowo-jelitowych ((((((( (((((((((((((((((( (((((((((((((((((((((((((((((((na przykład salmonellozy i rzęsistkowicy) i isoniazyd (((((((( (((((((((((((((((( ((((((((((((((((((((((((((((((((na przykład ISONIAZIDUM), służący w leczeniu gruźlicy płuc. Działania synergiczne Innym typem interakcji między żywnością a lekami są działania synergiczne. Wywołują one, iż spodziewana, charakterystyczna dla danego leku reakcja organizmu jest istotnie powiększona, jeżeli lek i określony składnik żywności są spożyte równocześnie ( ( albo w krótkich odstępach czasu. wybrane składniki pokarmowe zwiększają natomiast ryzyko wystąpienia u chorego objawów niepożądanych, (((((((( (((((((((((((((((( (((((((((((((((((((((((((((((((((na przykład upośledzenie czynności nerek, do których lek i składnik żywności prowadzą regularnie w odmiennych mechanizmach. odpowiednikiem synergizmu jest zsumowanie się działania teofiliny i kofeiny w organizmie. Wynika to z podobnej budowy chemicznej teofiliny i aminofiliny i kofeiny. Mają one podobny pkt. uchwytu i system działania w organizmie. Zażywanie (((((((( (((((((((((((((((( ((((((((((((((((((((((((((((((((((na przykład preparatów AMINOPHYLLINUM i EUPHYLLIN poprzez chorych z astmą oskrzelową ( ( albo przewlekłym zapaleniem oskrzeli, spożywających 2-3 filiżanki kawy na dzień, może wywołać u nich wystąpienie takich objawów, jak ból głowy, niepokój, pobudzenie, zaburzenia snu i tachykardia. Wykazano również, iż kofeina (zawarta nie tylko w kawie, ale także w innych napojach typu Coca-Cola, Pepsi, Red Bull) może zwiększyć działanie przeciwbólowe kwasu acetylosalicylowego ( (((((((( (((((((((((((((((( (((((((((((((((((((((((((((((((((((na przykład ASPIRIN, POLOPIRYNA) i aminofenazonu (( (((((((( (((((((((((((((((( ((((((((((((((((((((((((((((((((((((na przykład PABIALGIN, VERAMID, PYRAMIDONUM) - leków służących bardzo regularnie w przeziębieniu, bólach głowy i w wielu chorobach przebiegających z gorączką. W tym przypadku dochodzi do synergizmu hiperaddycyjnego, gdyż działanie leku i kofeiny, podanych równocześnie, jest większe niż suma działania leku i kofeiny oddzielnie. Kwas acetylosalicylowy i kofeina w różny sposób oddziałują na biochemiczne przekaźniki mechanizmów bólowych. powodem wielu problemów zdrowotnych może być bardzo popularna roślina lukrecja, a konkretnie jej składnik glycyrrhizyna. Korzeń tej rośliny (zawierający od 5 do 14% glycyrrhizyny o słodkim smaku) służący jest po wysuszeniu ( także jego wyciąg) jako środek wykrztuśny i przeczyszczający, a również w cukiernictwie, browarnictwie i przemyśle tytoniowym. Przedawkowanie glycyrrhizyny może być powodem retencji płynów i stworzenia obrzęków, wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, wystąpienia znużenia i senności i niedowładów, dysfunkcji seksualnych i zaburzeń hormonalnych. Wykazano ponadto, iż glycyrrhizyna może powodować niedobór potasu w organizmie, najprawdopodobniej przez powiększenie wydalania tego pierwiastka poprzez nerki. Ta właśnie cecha lukrecji stwarza potencjalną sposobność bardzo niebezpiecznych interakcji z niektórymi lekami. Dotyczą one w szczególności preparatów naparstnicy ((( (((((((( (((((((((((((((((( (((((((((((((((((((((((((((((((((((((na przykład BEMECOR, DIGOXIN), służących regularnie w leczeniu niewydolności krążenia i niektórych zaburzeniach rytmu serca, ((( (((((((( (((((((((((((((((( ((((((((((((((((((((((((((((((((((((((na przykład utrwalonym migotaniu przedsionków. Hipokaliemia skutkuje powiększenie kardiotoksycznego działania naparstnicy na mięsień sercowy. W przypadku niedoboru potasu działanie naparstnicy może być zdecydowanie bardziej nasilone, co prowadzi do znacznego zwolnienia czynności serca, a nawet wystąpienia bloku zatokowo-przedsionkowego i zaburzeń rytmu serca pod postacią częstoskurczu przedsionkowego z blokiem i częstoskurczu węzłowego. Równie niebezpieczne może być spożywanie lukrecji w nadmiarze poprzez osoby, które zażywają leki moczopędne z gatunku diuretyków pętlowych ( ((( (((((((( (((((((((((((((((( (((((((((((((((((((((((((((((((((((((((na przykład FUROSEMID, LASILIX), zwiększających podobnie jak lukrecja wydalanie jonów potasowych poprzez nerki. U niektórych chorych może dojść wskutek tej interakcji do istotnego zubożenia organizmu w potas, co może być powodem osłabienia, bolesnych skurczów mięśni, porażeń, zaburzeń przewodzenia i rytmu serca, a nawet zatrzymania krążenia w mechanizmie asystolii komór. Tak samo niebezpieczny jak niedobór potasu w organizmie jest przyrost jego stężenia we krwi. Może to się zdarzyć w czasie używania substytutów soli kuchennej (NaCl) zawierających sole potasowe poprzez chorych leczonych diuretykami oszczędzającymi potas, takimi jak MODURETIC i TIALORID, na skutek obrzęków w przebiegu niewydolności krążenia, w zespole nerczycowym i w marskości wątroby. U chorych leczonych tymi lekami dość regularnie dochodzi do wzrostu stężenia jonu potasowego we krwi. jeżeli dojdzie do tego dodatkowy czynnik zwiększający jego stężenie we krwi, to mogą wystąpić różne zaburzenia rytmu serca, osłabienie mięśni, parestazje kończyn, senność (czasami splątanie), bóle głowy i blok i zatrzymanie czynności serca. Podobne symptomy mogą wystąpić w czasie stosowania inhibitorów enzymu konwertazy (( ((( (((((((( (((((((((((((((((( ((((((((((((((((((((((((((((((((((((((((na przykład ENALAPRIL, CAPTOPRIL), służących u chorych z nadciśnieniem tętniczym, gdyż leki te mogą powodować przyrost stężenia potasu we krwi. Omówione przykady interakcji między żywnością a lekami nie wyczerpują w całości tego zagadnienia. to jest "wierzchołek góry lodowej". sporo niepowodzeń terapeutycznych, groźnych powikłań i licznych objawów niepożądanych w okresie farmakoterapii związanych jest z wpływem składników żywności na wchłanianie i metabolizm leków. Udokumentowanie tych interakcji u ludzi jest na ogół bardzo trudne. Należy podkreślić, iż skuteczne i bezpieczne leczenie nie jest możliwe bez udzielenia poprzez lekarza precyzyjnych informacji o tym, jak pacjent ma zażywać leki. Zalecenia te nie mogą sprowadzać się tylko do podania wskazówek: ile razy i o jakich porach pośrodku dnia i w jakich dawkach chory ma przyjmować lek. doktor powinien poinformować chorego ( także i o tym, czy lek(i) ma zażywać na czczo i ile czasu przed ( ( albo po jedzeniu ( lub w okresie jedzenia) i czym powinien popijać. W niektórych sytuacjach niezbędna jest wiadomość, jakich pokarmów chory powinien unikać w czasie leczenia. Nie wszystkie leki powinny być popijane wodą. Pozwala to uniknąć poznanych i być może nie określonych jeszcze interakcji między lekiem a substancjami zawartymi w regularnie używanych napojach, takich jak herbata, różne soki owocowe, cola, pepsi czy także mleko. Biorąc pod uwagę wszystkie aspekty poznanych interakcji między żywnością a lekami i systemy ich działania, można przyjąć pewne fundamentalne zasady zażywania większości leków. Wszystkie leki, których wchłanianie jest zaburzone wskutek interakcji z wieloma składnikami żywności, powinny być zażywane na pusty żołądek, najlepiej 2 godz., a przynajmniej 1 godz. przed jedzeniem i nie przedtem niż 2 godz. po spożyciu posiłku. Wydaje się, iż to jest wystarczająco długi moment, tak aby nie doszło do ważnych interakcji leku z posiłkiem, który może zmniejszyć ( ( albo zwiększyć jego wchłanianie. Artykuł pochodzi z tygodnika "Służba Zdrowia" nr 78-79/2000