Definicja Komunikacja w świetle analizy transakcyjnej

Co to jest Komunikacja w świetle analizy transakcyjnej: Codziennie spotykamy na swojej drodze różnych ludzi. Z jednymi wymieniamy kurtuazyjne ukłony, z innymi nawiązujemy rozmowę. Wybrane rozmowy toczą się gładko - jeden temat płynnie przechodzi w następny, niekiedy rozmowa rwie się po pierwszym zdaniu i trudno znaleźć jakikolwiek temat do dalszej rozmowy. Inne obserwacje pokazują, iż rozmówca nagle wymienia sposób wysławiania się, postawę ciała, brzmienie głosu. Taka zmiana zwykle przynosi wyraźny zwrot w rozmowie. Jakie mogą być przyczyny takiej gwałtownej zmiany? O czym może ona świadczyć? Jak to się dzieje, iż z pewnymi osobami łatwo jest prowadzić wartką konwersację, z innymi zaś to jest wręcz niemożliwe? Odpowiedzi na te i podobne pytania możemy znaleźć dzięki analizie transakcji. Zacznijmy od wyjaśnienia czym jest transakcja. Otóż transakcją określamy każdy rodzaj interakcji zachodzący między rozmówcami, na przykład pytanie - odpowiedź, ukłon - ukłon, uśmiech - uśmiech. Czym zatem są, w kontekście analizy transakcyjnej, gwałtowne zmiany w sposobie zachowania rozmówcy? Otóż zmiany obserwowane na poziomie behawioralnym mogą świadczyć o zmianach w dziedzinie uczuć i emocji. Twórca analizy transakcyjnej - jednej z metod opisujących komunikację interpersonalną - wprowadził definicja stanów ego. Stan ego wg Erica Berne'a , ponieważ o nim mowa, to określony mechanizm uczuć połączony z odpowiadającym mu zestawem zachowań. Wyodrębnił on w strukturze osobowości trzy stany ego: eksteropsychiczne - będące próbą naśladowania zachowania rodziców neopsychiczne - będące próbą dokonania autonomicznej oceny sytuacji archeopsychiczne - będące próbą przywołania zachowań utrwalonych w dzieciństwie Innymi słowy w strukturze osobowości każdego z nas poprzez cały czas obecne są trzy osoby - Rodzic, Dorosły i Dziecko - i w dowolnym momencie może dokonać się ekspresja każdej z nich. Sposób zachowania i komunikowania będzie przyjmował zupełnie inne formy w zależności od tego, który stan ego dominuje. Łatwość rozmowy zapewnia odpowiednia konfiguracja stanów ego obu rozmówców. Co to znaczy? Jeśli wypowiedzi obu rozmówców pochodzą od tego samego stanu ego, na przykład Dziecko - Dziecko, Dorosły -Dorosły, Rodzic - Rodzic, wówczas rozmowa przybiera wartki tok. Rozmowę prowadzoną z pozycji różnych stanów ego znamionuje ograniczona płynność, a niekiedy dochodzi wręcz do konfrontacji. Więcej informacji na ten temat podam w części poświęconej rodzajom transakcji. Stany Ego Przejdę teraz do scharakteryzowania poszczególnych osób (stanów ego). Rodzic Wewnętrzny Rodzic każdego z nas powstał w konsekwencji introjekcji zachowań, które prezentowali w różnych przypadkach życiowych nasi rodzice. Poglądy, zasady, reguły wyznawane poprzez rodziców, ich metody reagowania na różne sytuacje pozostawiły trwały ślad w naszej osobowości. Posłużyły właśnie jako budulec dla powstania naszego wewnętrznego Rodzica. Jeśli nasze dzieciństwo upływało pod opieką kochających, wspierających i troskliwych rodziców, taki jest także nasz wewnętrzny stan ego będący rekonstrukcją zachowań rodziców. Werbalnym przejawem obecności wspierającego Rodzica są słowa typu: doskonały, świetny, wybitny, znakomity. Jeśli z kolei naszemu dzieciństwu towarzyszyli karzący, surowi i pryncypialni rodzice, w ten sam sposób postępuje nasz wewnętrzny Rodzic. Będzie się on uzewnętrzniał przez ustalenia typu: niedobry, nudny, niewiele ambitny, leniwy. Charakterystyczne dla tego Rodzica są także słowa: zawsze, nigdy. Na poziomie niewerbalnym typowymi cechami są: marszczenie brwi, wskazywanie palcem, potrząsanie głową, trzymanie rąk na biodrach albo krzyżowanie ich na piersiach. Dziecko Wewnętrzne Dziecko, podobnie jak wewnętrzny Rodzic, jest zapisem minionych doświadczeń - zachowań jakie prezentowaliśmy będąc dziećmi. Rodzaj wewnętrznego Dziecka zależy od tego, jacy byli nasi rodzice. Nasza osobowość może zatem kryć w sobie dziecko naturalne albo przystosowane. Dziecko naturalne miało szansę ukształtować się jeśli w dzieciństwie nie doświadczaliśmy upokarzających, krzywdzących osądów, ocen, mogliśmy spontanicznie wyrażać własne emocje, potrzeby, pragnienia. Nasi rodzice zamiast nas odrzucać i karać okazywali akceptację i miłość. Ekspresja Dziecka naturalnego może przejawiać się spontanicznymi zachowaniami w formie egzaltacji, śmiechu, dąsów, furii. Dziecko Przystosowane z kolei powstaje wówczas, kiedy rodzice w dzieciństwie przejawiają zniecierpliwienie, dezaprobatę, złość, odrzucenie. w konsekwencji takich doświadczeń w dziecku tworzy się i sukcesywnie umacnia poczucie niekompetencji, braku adekwatności zachowań wreszcie poczucie winy. Takie dziecko stara się za wszelaką cenę spełnić oczekiwania rodziców, rezygnuje ze swoich pragnień, przystosowuje się do tego, czego wymagają od niego karzący rodzice. Takie doświadczenia skutkują trwałymi ranami, które w przyszłości będą mieć wpływ na postać wewnętrznego Dziecka. Ekspresja Dziecka przystosowanego może przyjmować formę wycofania albo płaczu. Dorosły to jest ta część osobowości, która dokonuje autonomicznych ocen, która mediuje między pragnieniami Dziecka a nakazami Rodzica. Jest konieczna dla prawidłowego funkcjonowania każdego człowieka. Kiedy wewnętrzny Dorosły jest zdominowany poprzez Dziecko, wówczas targają nami mocne emocje, nasze działania są impulsywne, nieprzemyślane. jeśli Dorosły został zdominowany poprzez Rodzica, wówczas nasze zachowanie krępują różnorakie uprzedzenia i niepodważalne przekonania, osądy. Dorosły, którego nie zdominowało ani Dziecko ani Rodzic zna potrzeby Dziecka i zasady Rodzica lecz potrafi postępować niezależnie od nich. Ekspresja Dorosłego ma charakter bezpośredni i jasny. Wszystkie trzy stany ego są jednakowo istotne dla właściwego funkcjonowania człowieka i każdy z nich pełni określone funkcje. Rodzic wyręcza Dorosłego w wielu rutynowych działaniach, na przykład odbywa się tak ilekroć przechodzimy poprzez jezdnię. Dziecko to w pierwszej kolejności rezerwuar sił witalnych człowieka. Dorosły z kolei jest konieczny aby adekwatnie i skutecznie radzić sobie z różnego rodzaju nowymi sytuacjami. Badanie transakcyjna Kiedy już znamy charakterystyczne cechy każdego ze stanów ego - Rodzica, Dziecka i Dorosłego - przejdźmy teraz do komunikacji interpersonalnej opisywanej z perspektywy analizy transakcyjnej. Obiektem analizy transakcyjnej jest zidentyfikowanie, który ze stanów ego zainicjował interakcję, który zaś na nią odpowiedział. Stworzony poprzez Erica Berne'a aparat pojęciowy, a tym samym sposób interpretowania procesu komunikacji, służy raczej zidentyfikowaniu źródeł nieprawidłowości w stosunkach interpersonalnych i znalezieniu metody pozwalającego owe nieprawidłowości usunąć. Najprostszymi rodzajami transakcji są te, w których zarówno impuls, jak i reakcja pochodzą od Dorosłych obu uczestników interakcji. Nieco bardziej złożona, lecz także zgodna z naturalnym porządkiem kontaktów międzyludzkich jest transakcja między Dzieckiem i Rodzicem. Zdaniem Erica Berne'a istnieją następujące rodzaje transakcji: komplementarne skrzyżowane ukryte Transakcja komplementarna ma miejsce wówczas, kiedy reakcja pochodzi od tego stanu ego, do którego był skierowany impuls. zwykle odbywa się tak wtedy, kiedy autorami komunikatów agensa (nadawcy) i respondenta (odbiorcy) są te same stany ego, na przykład Dziecko-Dziecko, Dorosły-Dorosły, Rodzic-Rodzic. Treść rozmowy ma wówczas znaczenie drugorzędne, zasadnicze znaczenie odgrywa gdyż kierunek odpowiednich wektorów. Co to znaczy? Tak długo, jak długo rozmowa będzie przebiegać między tymi samymi stanami ego agensa i respondenta, nie ma znaczenia co jest obiektem rozmowy, obaj rozmówcy idealnie się zgadzają i rozumieją. Obaj rozmówcy są usatysfakcjonowani przebiegiem rozmowy i mogą ją kontynuować do wyczerpania tematu albo do momentu, kiedy znudzą się prowadzoną konwersacją. Oto przykład: A: Nie znoszę poniedziałków. Zawsze jest wtedy najwięcej pracy. B: No właśnie, a na bonus zawsze w poniedziałki jestem niewyspana. Inny przykład: A: Ta dzisiejsza młodzież jest taka arogancka. B: Oj tak, a na bonus nie ma jakichkolwiek świętości - liczy się dla niej tylko pieniądz. Inny przykład: A: Uwielbiam miętowe lody. B: A ja marzę o tiramisu. Transakcja skrzyżowana ma miejsce wówczas, kiedy zwracając się do kogoś, otrzymujemy odpowiedź pochodzącą z innego stanu ego niż ten, do którego był skierowany impuls, na przykład A: Który video wolałabyś obejrzeć? B: Jakie to ma znaczenie i tak sam zdecydujesz!!! Taki rodzaj konwersacji może przynieść skutki dwojakiego rodzaju: konflikt albo przeciwnie - jego rozwiązanie. Od czego w zależości? w pierwszej kolejności od tego jaka konfiguracja stanów ego wystąpi w dalszej rozmowie (transakcji). 1. osoba A z pozycji Rodzica kieruje własną wypowiedź do Dziecka osoby B, na przykład A: Ty zawsze wybierasz takie niewiele ambitne filmy. B: Za to Twoje filmy to perełki kina światowego. (w razie takiej konfiguracji stanów ego, łatwo może dojść do eskalacji konfliktu.) 2. osoba A z pozycji Dorosłego kieruje własną wypowiedź do Dorosłego osoby B, na przykład A: Być może zdarzało mi się w przeszłości narzucać Ci własne zdanie, lecz teraz chciałbym abyśmy obydwoje dobrze się bawili. B: Jak wiesz preferuję francuskie kino. ( jeśli w odpowiedzi na wypowiedź Dziecka pada wypowiedź, której autorem jest Dorosły, sprzyja to zażegnaniu nieporozumienia.) Transakcja ukryta zachodzi wówczas, kiedy wypowiedź osoby A aczkolwiek z pozoru skierowana jest do określonego stanu ego, to tak faktycznie angażuje także drugi stan. Rozmowa gdyż to nie tylko przekaz werbalny lecz także niewerbalny. Treść stanowi poziom jawny, socjalny zaś mowa ciała stanowi przekaz ukryty, psychologiczny. Oto przykład: A: Jestem z Ciebie dumny (wypowiedzi towarzyszy cierpki głos i zmarszczone brwi). albo: A: Jestem z Ciebie dumny (wypowiedzi towarzyszy uśmiech i kontakt wzrokowy) Co się dzieje ( jeśli transakcja zawiera dwa sprzeczne przekazy? Jak dowodzą badania rozkład znaczenia usłyszanej wypowiedzi jest następujący: 7% - słowa, 38% - intonacja i rytm głosu, 55% - mimika. znaczy to zatem, iż sedno ukrytej transakcji jest zawsze zdeterminowany znaczeniem przekazu na poziomie psychologicznym. Na koniec warto jeszcze wspomnieć w jaki sposób można, dzięki analizie transakcyjnej, poprawić skuteczność swojej komunikacji. Oto zasady czystek komunikacji: rozpoznaj swój wewnętrzny stan ego, który bierze udział w komunikacji uświadom sobie, do którego stanu ego rozmówcy kierujesz własną wypowiedź unikaj przyjmowania w okresie rozmowy pozycji karzącego Rodzica problemy i konflikty staraj się rozwiązywać z pozycji Dorosłego daj czas swojemu wewnętrznemu Dorosłemu na przygotowanie wypowiedzi, nie pozwól aby w tym czasie doszło do głosu impulsywne Dziecko albo karzący Rodzic