Definicja Nagłe schorzenia narządu wzroku

Co to jest Nagłe schorzenia narządu wzroku: W okulistyce, podobnie jak w innych działach medycyny, znane są stany chorobowe wymagające szybkiej pomocy, które najczęściej objawiają się nagłą stratą widzenia, a również mocnym bólem oka. Zdolność postawienia odpowiedniego rozpoznania jest dla każdego lekarza, a w szczególności lekarza pierwszego kontaktu i lekarza rodzinnego nieodzowna, gdyż to są stany wymagające podejmowania szybkich decyzji, odpowiedniego postępowania i leczenia. Zwłoka w udzieleniu pierwszej pomocy i leczeniu może wywołać trwałe uszkodzenie narządu wzroku. Z obserwacji schorzeń okulistycznych, z jakimi spotyka się doktor dyżurny na ostrym dyżurze okulistycznym, wynika, iż powyżej połowa pacjentów zgłasza się na ten dyżur niepotrzebnie. Z pewnością to jest efektem niedoskonałej organizacji pracy placówek służby zdrowia w miejscu zamieszkania chorego i trudności z dostaniem się do lekarza. Wielu pacjentów jest jednak kierowanych na ostry dyżur poprzez lekarzy ogólnych i pierwszego kontaktu w celu potwierdzenia rozpoznania i zlecenia leczenia. A przecież udzielanie pomocy i leczenie na ostrym dyżurze okulistycznym jest najdroższą metodą udzielenia świadczenia okulistycznego, a spora część pacjentów z nagle pojawiającym się schorzeniem narządu wzroku mogłaby być leczona poprzez lekarza pierwszego kontaktu. Mimo iż w wielu sytuacjach wizyta okulistyczna i leczenie specjalistyczne są konieczne, doktor pierwszego kontaktu musi dysponować niezłą znajomością nagłych stanów okulistycznych, by odpowiednio selekcjonować chorych i podejmować trafne decyzje o dalszym postępowaniu i leczeniu. Wszelakie schorzenia okulistyczne wiążące się z nagłym zaniewidzeniem wymagają szybkiej interwencji. Należy zawsze ocenić ostrość wzroku osobno oka prawego i lewego na typowych optotypach, które powinny się znajdować w każdym gabinecie lekarza pierwszego kontaktu czy lekarza rodzinnego. Zaniewidzenie Zaniewidzeniem określamy spadek ostrości widzenia poniżej 0,05 albo ograniczenie pola widzenia poniżej 20°. Całkowite zaniewidzenie - ślepota - to brak możliwości rozpoznawania światła. poprzez nagłe zaniewidzenie kojarzymy utratę widzenia pośrodku kilku min., godz.. Jak w każdym prawidłowym postępowaniu lekarskim, konieczny jest poprawnie zebrany wywiad. Wielu pacjentów może mieć gdyż przewlekłe dolegliwości oczu i przypadkowo "odkryć", iż jedno oko nie widzi, w trakcie gdy drugie oko jest sprawne. Tak bywa na przykład w razie zaćmy jednego oka czy jaskry dokonanej albo prawie dokonanej jednego oka. Zdarzają się wreszcie pacjenci, którzy od wielu lat źle widzą jednym okiem i nie zdają sobie z tego kwestie, nigdy nie byli kontrolowani, a stan złego widzenia zostaje przypadkowo stwierdzony. Nie to jest wówczas schorzenie powiązane z nagłym zaniewidzeniem. Nagły ból oka Istotnym przyczyną zgłaszania się pacjenta do lekarza jest także nagły ból oka. Należy podkreślić, iż nie każde schorzenie okulistyczne przebiegające z bolesnością oka jest groźne. U niektórych osób bolesność oczu w zapaleniu spojówek jest bardzo spora, chociaż schorzenie to należy do łagodnych, nie powodujących trwałego uszkodzenia narządu wzroku. Z drugiej strony - istnieją poważne dolegliwości oczu, które nie objawiają się bólem, na przykład odklejenie siatkówki czy także pewne postacie jaskry. doktor pierwszego kontaktu po zebraniu wywiadu powinien zawsze sprawdzić ostrość wzroku osobno prawego i lewego oka. Koniecznie należy obejrzeć przedni odcinek gałki ocznej, oświetlając oko od przodu i z boku, najlepiej latarką albo światłem wziernika okulistycznego. Trzeba zwrócić uwagę na wygląd rogówki (przezierność, gładkość), głębokość i czystość komory przedniej, wygląd tęczówki i źrenicy, reakcję źrenicy na światło, zabarwienie źrenicy, wreszcie należy palpacyjnie sprawdzić napięcie gałki ocznej i porównać je w oku chorym i zdrowym. Jeżeli to jest możliwe, należy obejrzeć dno oka wziernikiem - po uprzednim rozszerzeniu źrenicy krótko działającym środkiem mydriatycznym. Poniżej omawiam krótko schorzenia narządu wzroku, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarza pierwszego kontaktu w trybie nagłym. Jęczmień powieki, ropień powieki Jęczmień powieki, ropień powieki - to ostre schorzenia o etiologii bakteryjnej, przebiegające z mocną bolesnością i obrzękiem powieki. Spory obrzęk z obecnością treści ropnej spotykany jest w ropniu powieki. Jęczmień powieki można efektywnie leczyć antybiotykami w postaci maści do oczu, dobrze jest wpuszczać także krople z antybiotykiem albo sulfonamidem. Prócz leczenia farmakologicznego w niektórych sytuacjach pomocne jest przykładanie rozgrzewających kompresów, a także pocieranie powieki złotem ( na przykład czystą obrączką). Należy zawsze poinformować chorego o konieczności starannego umycia rąk przed zapuszczeniem kropli czy przyłożeniem kompresów. Nie ma wskazań, aby taki chory musiał się udać na ostry dyżur okulistyczny. Ropień powieki, gdy jest spory, wymaga z reguły interwencji chirurgicznej - nacięcia i założenia sączków. Należy to przeprowadzić w odpowiednich warunkach, dlatego regularnie trzeba wówczas skierować chorego na ostry dyżur okulistyczny. Zapalenie spojówek Ostre zapalenie spojówek jest jedną z najczęściej spotykanych jednostek chorobowych. Schorzenie przebiega na ogół z mocnym przekrwieniem spojówek, bólem oka pod postacią pieczenia, uczuciem obecności ciała obcego albo piasku pod powieką, towarzyszą temu regularnie: światłowstręt, łzawienie, zwężenie szpary powiekowej. Powód zapalenia spojówek może być różna. Najczęstszą w naszym klimacie są bakterie (gronkowce, paciorkowce), wirusy, a również stany uczulenia na różne czynniki. Niekiedy etiologia może mieć charakter mieszany. Duża liczba wydzieliny ropnej albo śluzowo-ropnej wskazuje na infekcję bakteryjną. Mocne przekrwienie, uczucie świądu, towarzyszący katar, cykliczność schorzenia, nieduża wydzielina ropna albo jej brak wskazywać mogą na alergiczną etiologię ostrego zapalenia spojówek. Chorzy z ostrym zapaleniem spojówek powinni dostać leczenie już od lekarza pierwszego kontaktu: krople do oczu z antybiotykiem albo sulfonamidem, także maść (najlepiej do stosowania na noc). w razie podejrzenia alergicznego ostrego nieżytu dobrze jest podać krople zmniejszające przekrwienie, przeciwalergiczne (( na przykład pochodne kromolinu sodu, łagodne sterydy), a również wykorzystać ogólne leczenie przeciwhistaminowe. Przy braku powodzenia w leczeniu, po trzech - czterech dniach, można zmienić antybiotyk albo po jednodniowej przerwie w leczeniu pobrać ewentualnie wymaz na posiew bakteryjny, by później wykorzystać odpowiedni antybiotyk. Skierowania do lekarza okulisty wymagają tylko chorzy z przewlekającymi się stanami zapalnymi spojówek i nie poddającymi się leczeniu. doktor pierwszego kontaktu może się spotkać z groźnie wyglądającym, lecz z reguły kończącym się pomyślnie tak zwany ostrym fotoelektrycznym zapaleniem spojówek. Chorzy tacy zazwyczaj patrzyli bez odpowiednich zabezpieczeń na łuk elektryczny ((( na przykład spawacze). Mocny światłowstręt, łzawienie, skurcz powiek i ból praktycznie uniemożliwiają patrzenie i poruszanie się. Podanie leku znieczulającego miejscowo do worków spojówkowych pozwoli na obejrzenie przedniego odcinka oczu w celu wykluczenia ewentualnych ciał obcych (mogły wpaść do oka w okresie spawania!) i erozji rogówki, później można podać krople obkurczające naczynia albo krople i maść z antybiotykiem, polecić przykładanie chłodnych kompresów. Stan zapalny mija pośrodku kilkunastu godz.. Chory nie musi w pilnym trybie jechać na ostry dyżur okulistyczny. Zapalenie rogówki Zapalenie rogówki może być powodem zgłoszenia się pacjenta do lekarza pierwszego kontaktu w trybie nagłym. powodem zapalenia rogówki mogą być w naszym klimacie czynniki bakteryjne, wirusowe, rzadko - grzybicze. Dość regularnie spotyka się zmiany troficzne rogówki w przebiegu tak zwany zespołu suchego oka. Powikłaniem zapalenia rogówki jest stworzenie owrzodzenia, które nie leczone albo leczone niewłaściwie może doprowadzić do przebicia rogówki i poważnych następstw. w razie zapalenia rogówki i obecności owrzodzenia oko jest zazwyczaj bardzo zadrażnione, bolesne, występuje światłowstręt i łzawienie. Oglądając przedni odcinek oka i rogówkę w dobrym oświetleniu, można zauważyć mocne przekrwienie i obrzęk spojówek, rogówka jest przymglona, a w miejscu owrzodzenia widać zagłębienie. W komorze przedniej oka dostrzec można niekiedy poziom wysięku ropnego. Dobrze jest wpuścić krople antybiotykowe, założyć maść z antybiotykiem i zasłonić oko opatrunkiem. Pacjent powinien zostać skierowany do lekarza okulisty. Uraz gałki ocznej Urazy gałki ocznej należą do nagłych stanów chorobowych, mogą być tępe albo perforujące, a dotyczyć przedniego odcinka oka: raczej powiek i rogówki i odcinka tylnego. Urazem gałki ocznej są również wszelakie wnikające ciała obce, oparzenia termiczne i chemiczne, uszkodzenie energią promieni świetlnych. Pacjenci z tymi schorzeniami stanowią przewarzająca część na ostrym dyżurze okulistycznym. Część pacjentów może jednak trafić do lekarza pierwszego kontaktu. to są stany chorobowe wymagające szybkiej pomocy. Rozerwanie czy pęknięcie powieki, a również rany drążące gałki ocznej (rogówki, twardówki) wymagają niezwłocznego zaopatrzenia w ramach ostrego dyżuru okulistycznego. Rogówka może być uszkodzona powierzchownie, co regularnie się zdarza w codziennym życiu - po uderzeniu palcem, patykiem, szczotką do włosów i tym podobne Dochodzi wówczas do zdarcia nabłonka rogówki ( tak zwany erozji), co objawia się ostrym bólem, światłowstrętem, uczuciem wbitego ciała obcego. Po wykluczeniu obecności ciał obcych ulgę i wyleczenie przynosi pacjentowi założenie jałowego opatrunku po uprzednim zapuszczeniu kropli antybiotykowych i założeniu maści z antybiotykiem. Można podać doustnie środek przeciwbólowy. Rana drążąca rogówki regularnie wiąże się z asymetrią źrenicy, a w ranie tkwi wypadnięta częściowo tęczówka. W komorze przedniej może być obecna krew, oko jest miękkie, a nawet zapadnięte. W rejonie rąbka rogówki dochodzi regularnie do pęknięcia twardówki z widocznym wylewem krwi pod spojówkę gałkową i ciemnym pasmem naczyniówki tkwiącej w ranie. Stany te wymagają - poza zebraniem wywiadu i sprawdzeniem ostrości wzroku - niezwłocznego skierowania chorego na ostry dyżur okulistyczny po uprzednim założeniu jałowego opatrunku. Nie powinno się stosować w tych sytuacjach maści i kropli okulistycznych ( w szczególności rozszerzających źrenicę), nie należy badać palpacyjnie oka i otaczających tkanek. Odpowiednie leczenie będzie zastosowane w ramach ostrego dyżuru okulistycznego, gdzie chory powinien być dowieziony z zachowaniem szczególnej ostrożności. Ciało obce tkwiące pod powieką albo w spojówce powinno być usunięte albo wypłukane w gabinecie lekarza pierwszego kontaktu. Po jego usunięciu choremu powinno się zapuścić do oka krople z antybiotykiem ewentualnie wykorzystać maść oczną z antybiotykiem. Ciało obce tkwiące w rogówce jest makroskopowo słabo widoczne, aczkolwiek przy dobrym bocznym oświetleniu łatwo je rozpoznać. Można podjąć próbę usunięcia go jałowym gazikiem albo nawiniętą na patyczek jałową watą po uprzednim znieczuleniu worka spojówkowego, ((( na przykład 2-4% roztworem ksylokainy. Najczęściej jednak chory będzie musiał być skierowany na ostry dyżur okulistyczny, gdzie w lampie szczelinowej ciało obce zostanie precyzyjnie usunięte. Ciała obce wnikające w głębsze tkanki oka wymagają niezwłocznej konsultacji w ramach ostrego dyżuru okulistycznego i najczęściej wykonania operacji - po uprzedniej dokładnej lokalizacji. Należy pamietać, iż niekiedy tkwiące wewnątrz oka ciało obce daje początkowo nikłe symptomy. Zachowane jest dobre widzenie a oko nie boli. Ważny jest wywiad, gdyż pacjenci regularnie informują, iż uderzali młotkiem w metalowe elementy, wybijając je albo odkuwając. Gdy w przednim odcinku oka widać zatarcie odblasku rogówki, nierówność źrenicy albo małą strużkę krwi w przedniej komorze albo wnętrzu oka, niezwłocznie należy chorego przesłać na ostry dyżur okulistyczny. Rana wlotowa może być gdyż słabo widoczna i zasklepiona. Ciało obce metaliczne błyskawicznie podlega zaś chemicznym przemianom wewnątrz tkanek oka, doprowadzając w ciągu 2-3 dni do poważnych odczynów zapalnych i zaniewidzenia. Skierowania na ostry dyżur okulistyczny wymaga każdy sytuacja wylewu krwi do wnętrza oka w następstwie urazu tępego czy drążącego. Stanom tym towarzyszy większe albo mniejsze osłabienie widzenia, czasem zaniewidzenie. Wylew do wnętrza oka zdarza się także samoistnie, najczęściej u ludzi z chorobami układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, miażdżyca) i w cukrzycy. U takich chorych należy wykonać diagnostykę internistyczną, a również badanie krwi (ocena ciśnienia ogólnego krwi, pomiar zawartości cukru, cholesterolu, czynniki krzepnięcia itp). Krew może się otrzymać do ciała szklistego, wynaczynienie może także mieć miejsce w obrębie siatkówki. Wylew krwi do siatkówki, a ( w szczególności do plamki siatkówki, może wywołać nagłe zaniewidzenie. Najczęściej do sytuacji takiej dochodzi w następstwie krwawienia z drobnych i patologicznych naczyń krwionośnych w obrębie ogniska zwyrodnienia siatkówki, co spotyka się w ( tak zwany starczych makulopatiach. Leczenie starczych makulopatii jest trudne, w niektórych wysiękowych postaciach można uzyskać poprawę po laseroterapii. Leczeniem takim musi się zająć okulista. Masywne krwotoki do ciała szklistego wywołują zazwyczaj zaniewidzenie - nie udaje się wtedy zobaczyć dna oka, co utrudnia diagnostykę. powodem może być także niekiedy rozdarcie siatkówki, obejmujące naczynie krwionośne, co może się zdarzyć nawet samoistnie przy obecności ścienień siatkówki i zmian zwyrodnieniowych. Wskazana jest wówczas wizyta okulistyczna, w normalnym trybie. Pierwsza pomoc bazuje na poleceniu leżenia z wysoko ułożoną głową, unikania wysiłków fizycznych; można zlecić przyjmowanie środków przeciwkrwotocznych i uszczelniających naczynia krwionośne. Bardzo ważna jest pierwsza pomoc w razie oparzenia chemicznego oczu. Dotyczy to szczególnie oparzenia wapnem (zaprawą wapienną) przedniego odcinka oka. Dochodzi gdyż wówczas do oparzenia chemicznego i termicznego, bo reakcja wapna z płynem łzowym wyzwala wysoką temperaturę. Należy niezwłocznie wykonać płukanie worków spojówkowych sporą ilością wody albo soli fizjologicznej, odwracając powieki i mechanicznie usuwając grudki wapna. Płukanie musi trwać długo, aż do całkowitego wypłukania szkodliwej substancji. Niepokojące regularnie pacjentów zachlapanie oczu detergentami czy szamponami, aczkolwiek bardzo drażniące oczy, nie skutkuje groźnych następstw. Pacjentom zgłaszającym się z tego powodu do lekarza pierwszego kontaktu należy także precyzyjnie przepłukać oczy, dodatkowo można polecić zapuszczanie kropli i zakładanie maści z antybiotykiem. Z preparatów służących w gospodarstwie domowym jako groźne dla oczu trzeba wymienić - w razie zachlapania - związki na bazie kwasów i zasad, a również kleje, ( w szczególności szybkoschnące. Po przeprowadzeniu płukania wodą konieczna jest zwykle wizyta w ramach ostrego dyżuru okulistycznego. Praktycznie zaniewidzenie, aczkolwiek jest częstym symptomem urazu, nie przesądza od razu o niedobrym rokowaniu. Wchłonięcie się krwi i ustąpienie odczynu zapalnego przywraca poprawną ostrość wzroku. Niepomyślnie rokuje z kolei całkowite zaniewidzenie z brakiem poczucia światła i reakcji źrenicy uszkodzonego oka na światło. Brak reakcji źrenicy na światło w uszkodzonym oku przy zachowaniu odruchu konsensualnego (oświetlenie zdrowego oka skutkuje zwężenie źrenicy w oku chorym) zdarza się w razie przerwania ciągłości nerwu wzrokowego, co następuje po sporym wstrząsie oka i głowy. W sytuacjach urazów gałki ocznej należy zawsze pamiętać, iż uraz oka towarzyszy regularnie urazom głowy i innych części ciała. Stąd należy zwracać baczną uwagę na stan ogólny chorego i zanim zostaną podjęte działania lecznicze dotyczące oka, należy się zastanowić, czy nie istnieje zagrożenie życia na skutek uszkodzenia centralnego układu nerwowego albo uszkodzeń w innych istotnych narządach. Ostry atak jaskry Ostry atak jaskry z wąskim kątem przesączania objawia się z reguły mocnym bólem oka i głowy, regularnie połączony jest z nudnościami i wymiotami. W oku stwierdza się: mocne przekrwienie spojówek, przymglenie rogówki, a ( w szczególności wyraźne spłycenie komory przedniej, źrenica jest poszerzona, czasami nieco owalna, nie reagująca na światło, gałka oczna - twarda i bolesna przy ucisku. Ostry napad jaskry należy różnicować w pierwszej kolejności z zapaleniem tęczówki, które może przebiegać podobnie. W zapaleniu tęczówki symptomy rzadko występują tak gwałtownie jak w ostrym napadzie jaskry, nie ma tak mocnych choroby bólowych, nie następuje zazwyczaj zaniewidzenie. Bacznie należy obejrzeć przedni odcinek oka: w zapaleniu tęczówki komora przednia oka nie będzie spłycona jak w ostrym napadzie jaskry, źrenica jest wąska, a ciśnienie śródgałkowe z reguły niskie albo poprawne. W rozpoznaniu ostrego napadu jaskry pomocne bywają dane z wywiadu (napady jaskry w przeszłości, wywiad dla rodziny). Leczenie ostrego napadu jaskry zmierza do jak najszybszego obniżenia ciśnienia śródgałkowego. Przyrost ciśnienia śródgałkowego wynika z zablokowania dróg odpływu cieczy wodnistej w kącie komory przedniej (u nasady tęczówki). Leczeniem z wyboru jest wykorzystanie środków zwężających źrenicę w kroplach - 2% pilokarpiny, a ( w szczególności inhibitorów anhydrazy węglanowej - diuramidu, najlepiej jednokrotnie 2 tabletki a 250,0 mg doustnie. Gdyby doustne podanie diuramidu było niemożliwe albo utrudnione, wskazane jest podać odpowiednik dożylny - Diamox (500,0 mg). Dobry sukces hipotensyjny można uzyskać, stosując doustnie glicerol (1,0-1,5 ml/kgcc) albo dożylnie 20% roztwór Mannitolu (przeciętnie 6-7 ml/kgcc). Wysłanie chorego z ostrym napadem jaskry do lekarza okulisty bez uprzedniego podania leków obniżających ciśnienie śródgałkowe jest błędem w sztuce. Zapalenie błony naczyniowej Zapalenie błony naczyniowej o ciężkim przebiegu, ( w szczególności obejmujące przedni odcinek oka (zapalenie tęczówki i ciałka rzęskowego) charakteryzuje się bolesnością i może prowadzić do nagłego zaniewidzenia. Masywny wysięk i okrężne zrosty źrenicy mogą znacząco ograniczyć widzenie, nawet w ciągu kilku, kilkunastu godz.. W przebiegu ostrego zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej oko jest zwykle zadrażnione, przekrwione i bolesne. Rogówka może być przymglona, w komorze przedniej widać wysięk, czasami układający się dołem jako poziome pasmo, źrenica jest wąska, czasem nierówna. Bywa, iż powody zapalenia błony naczyniowej nie udaje się ustalić. W rachubę wchodzą różne schorzenia ogólne o podłożu reumatoidalnym (zespół Reitera, zzsk-dolegliwość Bechterewa), schorzenia metaboliczne (cukrzyca), dolegliwości bakteryjne (gruźlica, kiła), obecność ognisk zakażenia (ogniska okołozębowe, zapalenie zatok przynosowych), kolagenozy, dolegliwości odzwierzęce (toksokaroza, toksoplazmoza). W przypadku tych ostatnich schorzeń wysiękowe zmiany dotyczą przeważnie tylnego odcinka błony naczyniowej. w razie rozpoznania ostrego zapalenia błony naczyniowej chory powinien być skierowany do lekarza okulisty. Zadaniem lekarza pierwszego kontaktu i rodzinnego jest pomoc w diagnostyce i ustaleniu ewentualnej pierwotnej powody schorzenia, by przeprowadzić skuteczne leczenie i zapobiec nawrotom dolegliwości. Zaburzenie widzenia Zaburzenie widzenia jest fundamentalnym symptomem zamknięcia żyły środkowej siatkówki. Gdy zakrzepica dotyczy pnia centralnego, z reguły następuje zaniewidzenie. Zamknięcie jednej z gałązek może dawać z kolei nieznaczne pogorszenie widzenia albo przebiegać bezobjawowo. Napływająca do siatkówki krew nie ma możliwości swobodnego odpływu i dochodzi do zastoju. Obraz dna oka jest wówczas charakterystyczny i decyduje o rozpoznaniu: poszerzenie i krętość naczyń żylnych siatkówki, liczne wylewy krwi do siatkówki, obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, obrzęk siatkówki z obszarami niedokrwienia pod postacią ( tak zwany ognisk waty. Oko jest niebolesne. -dolegliwość dotyczy zazwyczaj ludzi ze schorzeniami naczyń krwionośnych, najczęściej w przebiegu nadciśnienia tętniczego, cukrzycy i miażdżycy. Charakterystyczne jest dla ludzi w starszym wieku, lecz spotykane i w młodszych ekipach wiekowych, gdzie częstą powodem są zmiany w lepkości krwi w przebiegu ((( na przykład zaburzenia gospodarki tłuszczowej, hipercholesterolemii, niekiedy - jako następstwo stosowania leków hormonalnych (środków antykoncepcyjnych). Leczenie niedrożności żyły środkowej siatkówki musi uwzględniać przyczynę schorzenia, a z racji na tworzącą się zakrzepicę podawane są niekiedy środki przeciwkrzepliwe, antyagregacyjne i antykoagulanty. Poważnym powikłaniem zamknięcia żyły środkowej siatkówki może być jaskra wtórna, wynikająca z nowotwórstwa naczyń. Zamknięcie tętnicy środkowej siatkówki, ( w szczególności pnia centralnego, objawia się gwałtownym bezbolesnym zaniewidzeniem, a w niektórych sytuacjach nawet całkowitą ślepotą. Najczęściej powodem tego schorzenia są dolegliwości krwi, naczyń krwionośnych i układu krążenia. Masy zatorowe pochodzić mogą z różnych części organizmu, a najczęściej z jam serca w przebiegu ((( na przykład migotania przedsionków. Dno oka ma wygląd charakterystyczny: znaczące zwężenie naczyń tętniczych i zatarcie rysunku naczyń krwionośnych, z widocznym "ziarnistym" i nieruchomym strumieniem krwi, widać także czasami "puste" naczynia krwionośne, siatkówka jest bladawa i obrzęknięta. Plamka siatkówki przybiera charakterystyczny wygląd czerwonawy ( ( tak zwany "wisienka"). Leczenie jest trudne i musi uwzględniać przyczynę stworzenia zatoru. Pierwsza pomoc powinna być udzielona poprzez lekarza pierwszego kontaktu i bazować na wykonaniu masażu gałki ocznej z jednoczesnym podaniem inhibitorów anhydrazy węglanowej (Diuramidu, Diamoxu - by obniżyć ciśnienie śródgałkowe) i środków rozszerzających naczynia krwionośne ( ((( na przykład sadaminy, pridazolu). Utrzymujący się poprzez 1-2 godziny zator tętnicy siatkówki albo jej gałązek prowadzi do nieodwracalnej martwicy komórek nerwowych siatkówki, stąd pierwsza pomoc powinna być udzielona jak najszybciej. Niedokrwienna neuropatia nerwu wzrokowego - można ją rozpoznać na podstawie charakterystycznych objawów, a również wyglądu dna oka. Schorzenie wynika z zamknięcia tętnic zaopatrujących przedni odcinek nerwu wzrokowego i naczyniówkę (tętnice rzęskowe tylne), z reguły jest rezultatem miażdżycy i niewydolności krążenia w obrębie tętnic dogłowowych, rzadziej - w następstwie zapalenia tętnicy skroniowej. -dolegliwość spotykana jest z reguły u ludzi po 60. roku życia. Obraz dna oka świadczy o niedokrwieniu: blady obrzęk tarczy nerwu wzrokowego z wybroczynami, zwężone letniczki, ogniska "waty". Widzenie jest znacząco upośledzone, regularnie następuje ślepota. symptomy mogą wystąpić nagle. Zapaleniu tętnicy skroniowej towarzyszy charakterystyczna bolesność okolicy skroniowej, osłabienie żwaczy, gorączka, ogólne osłabienie, stwierdza się znacząco podwyższone OB. Leczenie jest trudne, ( w szczególności gdy niedokrwienna neuropatia jest pochodzenia miażdżycowego. Chorego należy skierować do okulisty celem konsultacji. Gdy zaniewidzenie trwa od kilku dni, można to wykonać w trybie normalnym. Przemijająca ślepota doktor pierwszego kontaktu może mieć pacjenta cierpiącego na ( ( tak zwany przemijającą ślepotę. Schorzenie to spotykane jest nie tak rzadko, zazwyczaj u ludzi starszych, lecz dotyczy coraz częściej młodszych. Dochodzi wtedy do nagłego niedokrwienia siatkówki, co jest następstwem skurczu naczyń tętniczych siatkówki albo drobnych zatorów ( na skutek cholesterolu, włóknika). Występuje jednostronnie, rzadziej - obustronnie. powodem schorzenia są: miażdżyca, zaburzenia w gospodarce tłuszczowej, a również różnego stopnia niedrożność w obrębie tętnic szyjnych i kręgowych. Zaniewidzenie trwa kilka, kilkanaście min., po czym sprawność wzroku może być normalna ( ( ( tak zwany chromanie wzrokowe). Chory wymaga konsultacji okulistycznej, lecz leczenie okulistyczne jest raczej wspomagające, podobne jak w zatorze tętnicy środkowej siatkówki. ważna jest diagnostyka naczyń krwionośnych dogłowowych (badania ultradźwiękowe sposobem dopplerowską). Czasem konieczne staje się leczenie chirurgiczne. Oczna postać migreny Do lekarza pierwszego kontaktu zgłaszają się także pacjenci z symptomami widzenia migających i przesuwających się w polu widzenia jasnych plam o postrzępionych, zygzakowatych brzegach. Pacjenci są tym zazwyczaj zaniepokojeni, bo ich widzenie staje się nieostre, dołącza się zwykle jednostronny ból głowy, a również głęboki ból gałki ocznej. Opisane symptomy są typowe dla dość regularnie występującej ocznej postaci migreny. Migrenę oczną należy różnicować z atakiem jaskry (wysokie ciśnienie śródgałkowe, twarda, bolesna gałka oczna). Pomocne są dane z wywiadu (rodzinne występowanie migreny, młody wiek, powtarzanie się napadów bólowych). wizyta okulistyczna jest wskazana w normalnym trybie, leczenie zaś typowe jak dla migreny. Odwarstwienie siatkówki Odwarstwienie siatkówki to dość częste schorzenie, z którym chory może się zwrócić do lekarza pierwszego kontaktu. Gdy odklejenie siatkówki jest całkowite albo prawie całkowite, a ( w szczególności gdy obejmuje plamkę siatkówki - skutkuje zaniewidzenie. Charakterystycznymi symptomami są: widzenie błysków, mętów albo mgły przed okiem albo widzenie "zasłony". regularnie dochodzi do odklejenia siatkówki po przebytym urazie oka albo głowy, u osób z krótkowzrocznością, ( w szczególności wysoką, po przebytych operacjach zaćmy. Może do tego dojść w spoczynku, najczęściej jednak po gwałtownym schyleniu się czy dźwignięciu ciężarów. Dotknięte chorobą oko nie boli. Przez rozszerzoną źrenicę widać wziernikiem okulistycznym czy po oświetleniu latarką - szarawy pęcherz uniesionej i "falującej" przy ruchach oka siatkówki. Chory powinien być skierowany do okulisty, gdyż w większości przypadków niezbędne będzie specjalistyczne leczenie operacyjne. W każdym przypadku odklejenia siatkówki należy zapewnić choremu spokój, polecić, by nie wykonywał gwałtownych ruchów i wysiłku fizycznego i nie pochylał nisko głowy. Należy zawsze rozważyć, czy istnieją odpowiednie przesłanki do skierowania chorego do okulisty i nie wysyłać go tam za wszelaką cenę w trybie pilnym, gdyż operacja jest realizowana zwykle po próbie leżenia (odklejenie siatkówki wówczas się minimalizuje), a czasem - po kilkudniowej diagnostyce. Zapalenie nerwu wzrokowego Zapalenie nerwu wzrokowego to następne schorzenie, które może przebiegać z zaniewidzeniem, lecz także z całkowitą i nagłą, zwykle jednostronną, ślepotą. W zależności od miejsca stworzenia stanu zapalnego rozróżnia się dwie postacie zapalenia nerwu wzrokowego: wewnątrzgałkowe i pozagałkowe. W zapaleniu wewnątrzgałkowym na dnie oka obserwuje się obrzęk tarczy nerwu wzrokowego z zatarciem granic, z drobnymi płomykowatymi wybroczynami z poszerzeniem i krętością naczyń żylnych. W zapaleniu pozagałkowym - obraz dna oka jest poprawny, bez zmian w obrębie tarczy nerwu wzrokowego. fundamentalnym symptomem dolegliwości jest zaniewidzenie, niekiedy chorzy informują także o uczuciu bolesności przy ruchach oka. powodem zapalenia nerwu wzrokowego mogą być różne schorzenia infekcyjne, ogniska zakażenia, zatrucia związkami chemicznymi, dolegliwości neurologiczne (( ((( na przykład stwardnienie rozsiane). Leczenie należy do lekarza okulisty, czasem do lekarza neurologa. Niezbędna jest szeroka diagnostyka celem określenia etiologii, aczkolwiek w wielu sytuacjach bywa to trudne. Niepomyślnym przebiegiem zapalenia nerwu wzrokowego jest częściowy albo całkowity zanik tego nerwu. Należy pamiętać o możliwości uszkodzenia nerwu wzrokowego wieloma związkami chemicznymi, a ( w szczególności alkoholem metylowym. Rozszerzenie i brak reakcji źrenic na światło stanowią o poważnym uszkodzeniu nerwów wzrokowych, a w pierwszej kolejności o zatruciu całego organizmu i nawet możliwości śmierci. niezbędne jest wówczas szybkie leczenie detoksykacyjne w warunkach szpitalnych. Inne stany prowadzące do nagłego zaniewidzenia i ślepoty są rzadziej spotykane. Warto zwrócić uwagę na ( ( ( tak zwany ślepotę korową. Jej powodem są zazwyczaj zmiany miażdżycowe w obrębie tętnic centralnego układu nerwowego (t. podstawnej i t. mózgowej tylnej). skutkuje to niedokrwienie i uszkodzenie kory wzrokowej w obrębie pól wzrokowych zlokalizowanych w korze potylicznej. Objawom obuocznego zaniewidzenia towarzyszą zazwyczaj różne symptomy neurologiczne (splątanie, afazja, dezorientacja, zaburzenia czucia i in.). Charakterystyczny dla ślepoty korowej jest ( ( ( tak zwany symptom Antona , opierający na obojętności chorych wobec faktu zaniewidzenia, a nawet zaprzeczaniu ślepocie. Reakcje źrenic na światło są zachowane, nie ma zmian na dnie oczu. symptom ślepoty korowej świadczy o poważnych zmianach w obrębie naczyń mózgowych i zazwyczaj poprzedza stany udarowe. U części chorych po pewnym, różnym czasie, może dojść do całkowitego albo prawie całkowitego odzyskania widzenia. Ślepota korowa zdarza się rzadko. Diagnostyka i leczenie należą do lekarzy neurologów albo neurochirurgów. Nagłe zachorowania w okulistyce powinny zawsze zwrócić uwagę lekarza pierwszego kontaktu. Mimo iż prawie w każdym większym mieście funkcjonuje mechanizm ostrych dyżurów okulistycznych, doktor pierwszego kontaktu czy doktor dla rodziny powinien precyzyjnie zebrać wywiad chorobowy, obejrzeć przedni i tylny odcinek oka i gdy potrzeba - udzielić pierwszej pomocy choremu. W wielu sytuacjach pomoc ta może się okazać decydująca dla dalszych losów chorego i przyszłego funkcjonowania narządu wzroku. Część schorzeń okulistycznych doktor pierwszego kontaktu może z powodzeniem leczyć samodzielnie - korzystając równocześnie z konsultacji okulistycznych. Artykuł pochodzi z tygodnika "Służba Zdrowia" nr 92-93/2000