Definicja Pieprzyk, myszka i... słońce

Co to jest Pieprzyk, myszka i... słońce: Są ozdobą albo przysłowiowym utrapieniem. Każdy z nas ma ich kilka, kilkanaście, niektórzy kilkaset. Rodzimy się z nimi albo pojawiają się nagle w różnym okresie naszego życia, lub znikają. Mowa o znamionach barwnikowych - kontrowersyjnych zmianach skórnych, ponieważ aczkolwiek z reguły nie groźne, wybrane z nich mogą stać się punktem wyjścia jednego z najgroźniejszych ludzkich nowotworów - czerniaka złośliwego. Odsetek znamion ulegających złośliwieniu jest właściwie niewielki - tylko 20-30 % ulega tej groźnej przemianie, pozostała przewarzająca część powstaje z komórek barwnikowych normalnej skóry. Jedno jest jednak pewne - największym wrogiem każdej komórki barwnikowej a więc melanocyta i tego, który występuje w normalnej skórze i tego, który buduje znamię jest... słońce. Sceptycy odetchną w tym miejscu z ulgą mając na myśli dostępną na rynku szeroką gamę środków zawierających tak zwany filtry słoneczne, które zapewniają tak zwany bezpieczne opalanie. Niestety i ta kosmetyczna rewelacja ma własne ciemne i nieodkryte dotąd strony, ponieważ mimo powszechnego używania tych specyfików, w państwach, gdzie opalenizna jest bardzo modna (na przykład w stanach zjednoczonych ameryki czy w Australii ) liczba przypadków czerniaka złośliwego stale rośnie... Nie chodzi nam jednak o wzbudzanie paniki - raczej o rzetelną informację i świadomość, iż wiedząc jak najwięcej o znamionach, plamkach i brodawkach, które towarzyszą nam poprzez całe życie możemy stawić czoła czyhającemu na nas niebezpieczeństwu. Słownik znamion... Są tak różne biorąc pod uwagę rozmiar (od mniej niż 1 milimetr do kilkudziesięciu centymetrów), barwę (od beżowych po czarne i niejednokrotnie porośnięte włosami) i kształt, iż właściwie trudno je na tej podstawie zdefiniować. Ta różnorodność wiąże się z nierozstrzygniętą do końca genezą ich powstawania. Dlaczego gdyż jedne są bardzo powierzchowne leżąc na granicy skóry i naskórka, inne lokalizują się głębiej w skórze właściwej, a jeszcze inne bardzo głęboko w tkance podskórnej ? Na pytanie to częściowo odpowiadają założenia teorii powstawania znamion. Jedna z nich mówi, iż występujące w naskórku komórki barwnikowe (melanocyty) mnożą się, wnikają do skóry i tworzą tam gniazda tychże komórek formując znamię. Inna mówi, iż składnikiem znamion mogą być przedmioty osłonek nerwowych, które wędrując ku powierzchni skóry łączą się z komórkami barwnikowymi i tworzą znamię. Jeżeli chodzi o kształt znamion - te, które pojawiają się w dzieciństwie (do okresu pokwitania) mają charakter plam płaskich, różnie odgraniczonych i zazwyczaj niewielkich; te zaś, które pojawiają się w życiu dorosłym są brodawkowate albo kopulaste. Najczęściej spotykane znamiona barwnikowe to: znamię proste (odmiennie soczewicowate) - jest zmianą płaską o ciemnobrązowym albo czarnym kolorze - tego typu zmiany różnią się od piegów tym, iż w przeciwieństwie od nich nie ciemnieją i nie „mnożą się” pod wpływem słońca, znamię łączące (((odmiennie brzeżne) - występuje raczej w momencie dziecięcym albo młodzieńczym, ma wygląd ciemno zabarwionych plamek o średnicy kilku milimetrów (nazwa pochodzi od tego, iż skupienia komórek barwnikowych występują na granicy naskórka i skóry właściwej, najczęściej umiejscawiają się na dłoniach, stopach i genitaliach, znamię barwnikowe wrodzone - mają zazwyczaj ponad 1,5 cm średnicy (olbrzymie osiągają rozmiary ponad 20 cm), są nieznacznie wyniesione powyżej powierzchnię skóry, są mocno ubarwione i porośnięte włosami, na głowie mogą mieć kolor skóry i być silnie pofałdowane, znamię barwnikowe skórne - zazwyczaj ma charakter guzka niewielkich rozmiarów (do 5 mm) o barwie brązowej albo cielistej, czasem w jego obrębie stwierdza się nieregularne plamki barwnikowe ciemniejszego koloru, występują raczej na twarzy, regularnie są owłosione, znamię barwnikowe złożone - przypomina znamię brzeżne albo śródskórne, lecz jego powierzchnia jest zazwyczaj nierówna, a w późniejszych okresach brodawkowata i pokryta łuskami rogowymi, znamię halo - jest znamieniem otoczonym bezbarwnikową obwódką, występuje u ludzi młodych jako zmiana pojedyncza albo mnoga, zwykle na tułowiu, w większości przypadków znika pośrodku kilku miesięcy albo lat. znamię błękitne - zmiana niewielka, nieco wyniosła, o jednolitym czarnoniebieskim zabarwieniu, najczęściej spotykana na twarzy, przedramionach, grzbiecie rąk i stóp i pośladkach, może powstać w każdym wieku, lecz najczęściej jest wrodzona, bez tendencji do powiększania się - niezmiernie rzadko ulega przemianie złośliwej. Podstępny i bezwzględny czerniak Należy do najgroźniejszych nowotworów - rośnie podstępnie i błyskawicznie, jeszcze szybciej daje przerzuty (do płuc czy mózgu). Nierzadko zdarza się, iż przerzuty odległe są pierwszym symptomem chorobowym, a ognisko pierwotne od którego wszystko się zaczęło jest niemożliwe do zlokalizowania. Jest nowotworem trudnym diagnostycznie i dlatego rzeczywiste czerniaki rozpoznawane są klinicznie trafnie tylko w 50% przypadków i na odwrót - podejrzenie czerniaka wysuwane poprzez lekarzy niespecjalistów w ok. 50% nie potwierdza się... Szczególną trudność diagnostyczną sprawiają czerniaki nie zawierające barwnika - melaniny - wtedy prawidłowość diagnozy musi być potwierdzona dodatkowymi badaniami histochemicznymi, które przeprowadzane są poprzez laboratoria przy zakładach patomorfologii. Dodatkowym utrudnieniem może być lokalizacja - aczkolwiek występuje u kobiet najczęściej w skórze kończyn dolnych, na głowie i szyi, a u mężczyzn na skórze tułowia nierzadko guz pierwotny może się umiejscowić w gałce ocznej, okolicy odbytu, w jamie ustnej i pochwie. Czy jesteśmy narażeni wszyscy? Powód czerniaka nie została precyzyjnie określona, ale ustalono bez wątpienia, iż istnieje ścisły związek między zapadalnością na ten nowotwór, a ekspozycją na promieniowanie UV (ultrafioletowe). To jest szczególnie istotne ze względu na narastającą tendencję do podróżowania i opalania się nie tylko pod gołym niebem, lecz i w solariach. Zapadalność na ten nowotwór wzrasta dramatycznie na całym świecie i to nie ylko w miarę przesuwania się w kierunku równika, lecz także na tych samych terenach z upływem czasu. W USA parametr zachorowalności podwaja się co 15 lat, w momencie obecnej wynosi on 7-25 przypadków na 100 000 ludności w zależności od nasłonecznienia danego regionu. W Polsce stanowi 1-1,5% wszystkich nowotworów. Szczyt zapadalności przypada na 4-5 dekadę życia. Kto jest szczególnie narażony ? ludzie o jasnej skórze, blond włosach i niebieskich oczach zapadają na czerniaka znacząco częściej niż osoby o ciemnej karnacji; osoby, których członkowie najbliższej rodziny chorowali na czerniaka; w bardzo znacznym odsetku przypadków czerniak rozwija się na podłożu tak zwany zespołu znamion dysplastycznych - to jest zaburzenie genetyczne, dziedziczące się w sposób dominujący, opierające na występowaniu licznych (nawet kilkuset) sporych, płaskich, nieregularnych w kształcie i ubarwieniu znamion; osoby z sporymi znamionami wrodzonymi, których średnica przekracza 2 cm (ulegają złośliwieniu w 5-20% przypadków); inne czynniki ryzyka: - trzy albo więcej oparzeń słonecznych II-go stopnia (z tworzeniem pęcherzy) przed upływem 20-go roku życia, - trzy albo więcej sezonów letnich spędzonych w pracy na wolnym powietrzu przy ekspozycji na ostre słońce (przed upływem 20-go roku życia i bez wykorzystania żadnych środków ochronnych), - bardzo częsta ekspozycja na słońce i częste opalanie w solarium. Czerniak jest rzeczywiście bardzo niebezpiecznym nowotworem, lecz zdiagnozowany we wczesnej fazie może być kompletnie uleczalny. O powodzeniu leczeniu stanowi głębokość naciekania złośliwych komórek czerniaka w głąb skóry właściwej. Im jest ona mniejsza tym rokowanie lepsze. W państwach o wysokiej zachorowalności na czerniaka (USA i Australia) więcej niż 50% przypadków bywa rozpoznawanych wówczas, gdy grubość zmiany nie przekroczyła jeszcze 1 mm, co znaczy praktycznie stuprocentową wyleczalność (przeciętny parametr wyleczalności w prowincji Queensland w Australii przekroczył już 80%). Czerniak czerniakowi nierówny... Istnieją cztery postaci czerniaka różniące się wyglądem i przebiegiem klinicznym: czerniak szerzący się powierzchownie - to postać stanowiąca ok. 70% wszystkich czerniaków, może umiejscawiać się w dowolnym miejscu na skórze, poprzez pewien moment rozprzestrzenia się powierzchownie, by potem wkroczyć w tak zwany pionową fazę rozrostu i naciekać głębsze warstwy skóry; czerniak narastający w formie guza - stanowi ok. 15 % wszystkich czerniaków i także może się rozwijać w dowolnej lokalizacji, jego naciekanie ma od samego początku charakter pionowy, toteż prowadzi do szybszego zajęcia tkanki podskórnej, częstszych przerzutów i szybszej śmierci; postać akralna - stanowi 10% czerniaków i rozwija się na dłoniach, podeszwach, w macierzy paznokcia i w obrębie błon śluzowych; czerniak rozwijający się na podłożu plamy soczewicowatej - stanowi 5% przypadków i lokalizuje się na twarzy u osób starszych. Inicjalne rozpoznanie Najskuteczniejszą bronią w walce z czerniakiem jest inicjalne postawienie diagnozy. Im poprzednie, tym większe szanse na całkowite wyleczenie. Czy my sami mamy na wpływ ? Oczywiście, ponieważ to my jesteśmy dla siebie „lekarzami pierwszego kontaktu”, którzy mogą zauważyć pierwsze niepokojące zwiastuny. Co zatem robić ? W pierwszej kolejności egzaminować własną skórę conajmniej raz w miesiącu. Jak? Stojąc przodem do lustra i pomagając sobie ręcznym lusterkiem obejrzyj własną skórę z przodu i z tyłu - szukaj nowych zmian albo starych, które zmieniły swój wygląd. Amerykanie stosują regułę ABCD, co znaczy, iż powinniśmy zwrócić uwagę na: A = asymetrię znamienia, która bazuje na tym, iż jedna połowa znamienia jest różna od drugiej; B = obrzeże znamienia (z angielskiego: border), które może wykazywać nierówności; C = kolor znamienia ((z angielskiego: color), który jest różny w różnych częściach znamienia (od barwy białej i niebieskawej, do czerwonej, brązowej i czarnej); D = średnica znamienia ( ((z angielskiego: diameter ) - należy zwrócić uwagę na każde znamię, które ma 6 mm średnicy albo więcej, a również na każde, które powiększyło się albo wzniosło powyżej powierzchnię skóry. Inne cechy znamion, na które powinniśmy zwrócić uwagę , to - krwawienie albo sączenie ze znamion, zaczerwienienie wokół znamienia, swędzenie, obrzęk i ból. unieś ramiona i obejrzyj je precyzyjnie z każdej strony; obejrzyj precyzyjnie przedramiona począwszy od palców aż do łokci z obydwu stron; obejrzyj precyzyjnie kończyny dolne, zwracając uwagę na palce i powierzchnie pomiędzy palcami; używając lusterka obejrzyj kark i szyję. lecz to prawie wszystko. Musisz jeszcze wiedzieć jak najwięcej o słońcu. To ono właśnie jest Twoim wrogiem numer 1, w szczególności gdy należysz do ekipy obciążonej największym ryzykiem. Pora więc na prawdę i mity dotyczące słońca i opalania. Mity o słońcu MIT 1 - Opalenizna jest niegroźna pod warunkiem, iż nie poparzymy się słońcem. wybrane osoby, które pracują na wolnym powietrzu ok. 40 godz. tygodniowo rzeczywiście rzadziej chorują na czerniaka złośliwego. Wywołane tj. najprawdopodobniej tym, iż opalenizna chroni przed oparzeniami słonecznymi, które zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwór. Jeżeli jednak nie należymy do tej ekipy ludzi ryzyko zapadalności na czerniaka powiększa się za każdym wspólnie, kiedy opalamy się albo tym bardziej parzymy słońcem. Przyczyna? Uszkodzenia spowodowane szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym nakładają się na siebie powodując szybsze namnażanie się komórek skóry, a równocześnie upośledzają odpowiedź odpornościową organizmu na ten niekontrolowany przyrost. MIT 2 - Biały T-shirt z rękawami kompletnie chroni nas od słońca. Specjaliści uważają, iż to nie kolor koszulki, lecz struktura tkaniny odgrywa rolę w ochranianiu nas przed słońcem. Tkaniny nowej generacji w większości chronią nas podobnie jak krem z filtrem słonecznym nr 9 - 15. znaczy to, iż osoba, która doznałaby oparzenia słonecznego pośrodku 15 min., może spędzić na słońcu 9-15 razy dłużej ( a więc do czterech godz.) zanim jej skóra ulegnie zaczerwienieniu. Nie wszystkie jednak tkaniny mają takie właściwości. Zrób więc test. Unieś koszulkę ku światłu żarówki - jeżeli przepuszcza promienie świetlne pomyśl o zmianie koszulki. I jeszcze jedno - koszulki luźne przepuszczają znacząco więcej promieni ultrafioletowych niż te obcisłe i uwaga (!) - koszulka mokra przepuszcza trzy razy więcej promieni niż koszulka sucha. MIT 3 - Kiedy bawimy się w wodzie, narażenie na oparzenie słoneczne jest znacząco większe niż gdy opalamy się na leżaku. Bez względu na to czy jesteśmy aktywni, czy także wylegujemy się na piasku, a również bez względu na to, czy dzieje się to na wodzie czy z dala od niej ekspozycja na promienie ultrafioletowe jest taka sama. Skąd więc takie przypuszczenia ? Woda zmywa nieco kremu z filtrem, jeśli nie jest on wodoodporny. Dlatego, jeśli nie dysponujemy takowym, po wyjściu z wody powinniśmy nałożyć jego następną warstwę. MIT 4 - Ochrona skóry jest najpewniejsza, jeśli krem z filtrem nałożymy tuż przed wyjściem na słońce. Krem z filtrem powinien być nałożony na 30 min. przed wyjściem na słońce, tyle gdyż potrzeba czasu, by krem dotarł do warstw skóry, które powinny zostać objęte ochroną. MIT 5 - Wykorzystywanie kremu pod podkład z filtrem ((na przykład 15 i podkładu z filtrem 15 skutkuje, iż w rzeczywistości filtry sumują się.Moc filtru nie dodaje się - rzeczywista ochrona jest rzędu najwyższego filtru - w tym wypadku 15. MIT 6 - Wykorzystywanie kremów z conajmniej filtrem słonecznym 15 chroni nas całkowicie przed czerniakiem. Pierwsze kremy z filtrami słonecznymi chroniły przed promieniami ultrafioletowi typu B, tymi, które wywołują oparzenia słoneczne. Zielone światło dla miłośników opalania wywołało, iż od czasu wprowadzenia tych kremów na rynki liczba zachorowań na czerniaka nie tylko nie zmalała, lecz wręcz wzrosła... Dalsze badania dowiodły, iż promienie ultrafioletowe typu A, aczkolwiek nie wywołują oparzeń są także szkodliwe i prowadzą nie tylko do większej ilości zmarszczek, lecz i zwiększają ryzyko wystąpienia czerniaka. Wyprodukowano więc kremy, które w mniejszym albo większym stopniu blokują ten rodzaj promieniowania. Niestety idealnego, chroniącego skórę przed promieniami A i B w 100% nie ma do chwili obecnej. Na bonus światło słoneczne to nie tylko promienie A i B, mówi się o ok. 100 różnych rodzajach promieni. Dlatego definicja zupełnie bezpiecznego opalania nie istnieje... Porada ? Preparaty najnowszej generacji blokujące najbardziej promienie A i B, a więc z filtrem conajmniej 15, a na bonus zawierające dwutlenek cynku, tytanu albo avobenzon (zwany także Parsol 1789), które blokują przewarzająca część promieni ultrafioletowych o różnych częstotliwościach. Krem powinien być położony na całe ciało, a zwłaszcza twarz z uwzględnieniem okolicy dookoła oczu, usta i uszy. Na głowie obowiązkowo czapka ! I oczywiście „dobre” okulary przeciwsłoneczne. MIT 7 - Opalanie w solarium jest bezpieczne.Łóżka do opalania emitują promieniowanie ultrafioletowe typu A, czyli rzeczywiście nie zagraża nam oparzenie słoneczne i niestety w tym miejscu kończy się bezpieczeństwo solarium. „Promienie A penetrują głębiej niż parzące promienie B, dlatego wywołują szybsze pojawianie się zmarszczek i doprowadzają do głębokich uszkodzeń skóry, które zwiększają ryzyko zachorowalności na czerniaka i inne nowotwory skóry” - twierdzi prof. Marc Brown - dermatolog z kliniki uniwersyteckiej w Rochester (USA). Prawdy o słońcu Prawda 1 - Słońce nie zagraża nam w czasie jazdy samochodem z podniesionymi szybami. Rzeczywiście, pionowe i pochylone szyby w samochodach blokują promienie ultrafioletowe typu B. lecz jeśli posiadacie szyberdach, jego pozioma szyba przepuszcza (nie pochylona) przepuszcza promienie typu A ! Prawda 2 - Wykorzystywanie kremów z filtrem słonecznym u małych dzieci minimalizuje ryzyko wystąpienia nowotworu w wieku dorosłym. Rzeczywiście, wyniki badań opublikowanych poprzez amerykański miesięcznik „Prevention” mówią, iż regularne wykorzystywanie kremów z filtrem słonecznym conajmniej 15 poprzez moment dzieciństwa minimalizuje ryzyko wystąpienia nowotworu nawet o 78%. jeżeli smarowanie dwulatka nie jest zadaniem prostym, eksperci doradzają połączenie rytuału smarowania z edukacją nazywania części ciała. Doradzają także, by sprawić maluchowi oddzielną tubę z kremem - wtedy poczuje się bardziej dorosły