Definicja Pod ochroną szczepień

Co to jest Pod ochroną szczepień: Rozmowa z prof. dr. hab. Jackiem Wysockim, prezesem Polskiego Towarzystwa Wakcynologicznego Lepszej ochrony przed chorobami zakaźnymi niż szczepionka świat nie wymyślił. Czy podziela Pan tę opinię? Oczywiście. By przekonać innych, którzy temu nie dowierzają, przypominam nieodległą sytuację z I połowy wieku XX. W Polsce np. na chorobę Heinego-Medina (poliomyelitis) umierało rocznie kilkaset dzieci, a chorowało powyżej 6 tys.. A i te które samą chorobę pokonały, regularnie wychodziły z niej niesprawne, zostając kalekami na całe życie. Kilkadziesiąt tys. dzieci rocznie chorowało na błonicę, a kilka tys. umierało z tego powodu. Są to przykłady chorób, których dzisiaj praktycznie nie widzimy. Tak moglibyśmy mówić po kolei, o krztuścu, na który chorowało 200 000 dzieci, o gruźlicy...Szczepienia ograniczyły i zmieniły diametralnie powody zgonu dzieci. W połowie XX wieku małe dzieci ginęły raczej na skutek chorób zakaźnych. Teraz kluczowymi powodami umieralności niemowląt są wady wrodzone i gorszy postęp w życiu płodowym. Dzisiaj zgon na skutek dolegliwości zakaźnej jest bardzo rzadki. A tak w ogóle parametr umieralności niemowląt od połowy ubiegłego wieku pomniejszył się piętnastokrotnie! Ogromny w tym udział szczepień. Czy przez wzgląd na tym, iż jest dobrze, to czy nadal trzeba szczepić na te same dolegliwości? Z doświadczeń wielu państw wynika niestety, iż żadne zahamowania szczepień ochronnych wywołują gwałtowny nawrót chorób zakaźnych. Nawet tych ponoć kompletnie opanowanych. np. w Anglii najpierw lat 80. ubiegłego wieku zaniedbano częściowo szczepienia przeciwko krztuścowi. Zachorowało wówczas ok. 100 000 osób, a umarło kilkadziesiąt, aczkolwiek to wydawało się niemożliwe. Takich przykładów, gdzie przedwczesne „odtrąbienie zwycięstwa” nad chorobą uśpiło czujność i doprowadziło do bakteriologicznej eksplozji jest sporo. I tu na straży stoi kalendarz szczepień obowiązkowych. Co to właściwie jest ten kalendarz szczepień i jak powstaje? Są rekomendacje międzynarodowe – wskazujące co każdy państwo powinien zrobić, jakich szczepionek korzystać. Prócz tego każdy państwo wykonuje analizy własnego stanu epidemiologicznego, ustala obszary szczególnego zagrożenia. Na to nakładają się jego możliwości finansowe. Schemat szczepień, który realizujemy w Polsce, jest rezultatem pewnego kompromisu. Budżet państwa płaci za szczepienia przeciw: wzw B, gruźlicy, błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, Haemophilus influenzae typu B, odrze, śwince, różyczce. Czasem w specjalnych okolicznościach zakres ten się poszerza. Oprócz tego mamy szeroką listę tak zwanych szczepień rekomendowanych, o których specjaliści mówią, iż warto je wykorzystać, jednak z uwagi na fakt, iż szczepionki te są nowocześniejsze, są droższe niż te służące w realizacji bezpłatnych szczepień i budżet państwa nie może sobie na nie pozwolić. Te szczepionki oferuje się na tak zwanym rynku alternatywnym. Czego w pierwszej kolejności w naszym kalendarzu brakuje? W zależości do kogo będziemy się przyrównywać. w pierwszej kolejności chcę zwrócić uwagę, iż nie mamy szczepionki przeciwko rotawirusom, które wprawdzie w naszych warunkach nie powodują skutków śmiertelnych, lecz wywołują sporo komplikacji, wymagających kosztownego leczenia w szpitalu. Na naszej liście nie ma szczepionki przeciwko pneumokokom; szczepionki o bardzo dużej przydatności. Z listy szczepionek, których nie wprowadzamy, wymienię szczepienie na wzw typu A. Mamy tu pozorny spokój, zachorowań jest mniej, ponieważ poprawiły się warunki sanitarne. Jednak osoby, które nie przechorowały tej dolegliwości, nie wytworzyły w sobie samoobrony. Każdy kontakt z wirusem (który przecież jest) może zakończyć się zachorowaniem. W każdej chwili grozić nam może epidemia wyrównawcza. I to na szeroką skalę. Brakuje nam także szczepionki przeciwko meningokokom. To szczepionka niechroniąca wprawdzie przed wszystkimi szczepami, a tylko przed jednym, który jednak jest odpowiedzialny za co trzecie zachorowanie! Nie prowadzimy także obowiązkowych szczepień przeciwko ospie wietrznej, a dolegliwość ta na wielką skalę co roku atakuje. Dotyka ok. 140 000 dzieci rocznie. Uważane jest ją za chorobę niegroźną w przebiegu, i to prawda, jeżeli zachoruje na nią zdrowy przedszkolak. Z kolei dziecko z zaburzeniami odporności może na skutek ospy zginąć. Tak samo noworodek i dziecko chore na białaczkę. Ta dolegliwość rodzi wielkie problemy i z tych 140 000 – ok. 1000 dzieci rocznie leczy się na skutek poważnych powikłań. Szczepionka przeciwko ospie wietrznej w Polsce jest. Nie stosujemy jej u wszystkich dzieci z powodów finansowych. Część rodziców decyduje się jednak na jej kupno. Fakty te potwierdzają konieczność rozszerzenia listy szczepionek refundowanych i rychłe umieszczanie na niej szczepionek wyżej wymienionych. Tym samym zwiększyłby się region ochrony przed chorobami zakaźnymi.Na szczęście do zestawu szczepień ochronnych dodano u nas w tym roku (co uważam za efekt, mimo iż w tej mierze jesteśmy ostatnim państwem w ramach UE) szczepienie przeciwko Haemophilius influenzae typu B, tak zwany Hib – a więc bakterii, która wywołuje ciężkie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i ciężkie posocznice u małych dzieci.Potrafimy precyzyjnie wyliczać, ile kosztują szczepienia, ile trzeba na nie wydać. Czy podejmuje się takie symulacje, które aby były w stanie odpowiedzieć na pytanie, ile kosztuje brak szczepień?w dziedzinie niektórych jednostek chorobowych – tak, ponieważ istnieje definicja efektywności farmakologicznej, szeroko robi się je np. w odniesieniu do szczepionki przeciwko brodawczakowi ludzkiemu, który jest istotnym czynnikiem sprawczym występowania raka szyjki macicy. W relacji do wielu innych chorób nie robi się tego na szeroką skalę. Oczywiście takie wyliczenia zależeć będą od tego, co będziemy brać pod uwagę.Chodzi o szeroki kontekst ekonomiczno-socjalny, nie tylko o wydatki bezpośrednie. W Polce tego tak się nie liczy. Robią to pomiędzy innymi Niemcy; kiedy np. prowadzili dyskusję nad sensownością wprowadzania do kalendarza szczepień ospy wietrznej, wzięli na początku pod uwagę tylko wydatki leczenia – wtedy szczepienia się nie opłacały. Gdy dodano leczenie szpitalne – kalkulacje także nie do końca były przekonujące. Dopiero kiedy przeliczono wydatek nieobecności matek w pracy, natychmiast opłacalność szczepień stała się oczywista. W Polsce tego typu analiz się nie robi, a dysponenci pieniędzy nie do końca rozumieją fakt, iż profilaktyka opłaca się w najwyższym stopniu. Wciąż jeszcze za większy efekt uważane jest np. uratowanie jednego chorego na bardzo rzadką, specyficzną chorobę, czy także zakup superaparatury, która ciężko chorym nieco przedłuża życie, niźli ratowanie szczepieniami sporych grup ludności przed zachorowaniem. Kiedy mówimy o pieniądzach w ochronie zdrowia, traktujemy ich koszt jako wydatek. A przecież regularnie, jak w razie szczepień, to jest istotna i opłacalna inwestycja. Rozumieją to raczej pojedyncze osoby. regularnie spotykam się z takimi sytuacjami: całkiem niezamożna rodzina kupuje nowoczesne szczepionki swojemu dziecku, a kapitał zbiera się na nie, np., w trakcie chrzcin. Tj. idealny prezent, jaki dziecku dać mogą najbliżsi. Przed kilku dniami dzwonił do mnie dziadek, aby zapytać o wartość szczepionki przeciw HPV, ponieważ chce zafundować takie szczepienie swojej wnuczce na komunię. Czy zdarza się, iż rodzice nie chcą szczepić swoich dzieci?Na całym świecie istnieje tak zwana opcja antyszczepionkowa. W Polsce to jest zdarzenie nieduże. Staramy się je zmniejszać podkreślając, iż zbiór szczepień, które kraj oferuje bezpłatnie, to czek za przynajmniej 3000 złotych, ubezpieczający zdrowie i nierzadko życie dziecka. Zdecydowana przewarzająca część rozumie potrzebę szczepień, jest gotowa je współfinansować. A zakup szczepionek na rynku alternatywnym traktuje rzeczywiście w kategoriach inwestowania w zdrowie i przyszłość dziecka.Pod warunkiem iż się z rodziną, raczej z matką, rozmawia. I to dostatecznie inicjalnie, aby nie była zaskakiwana ewentualnymi kosztami. Tak, to prawda.A jednak, od kiedy okazało się (w miarę dopiero co), iż część szczepionek przeciwko wzw B została wycofana, wielu rodziców czuje zagubienie i niepokój. Co teraz podać dziecku, gdy przychodzi pora na drugą dawkę? Takie załamanie w dostawach, z tych, czy innych powodów, prowadzi do zachwiania i zamieszania. Musi być to w przyszłości rozwiązane systemowo, ponieważ opieranie zakupów tak strategicznego produktu, jak szczepionka, na jednym dostawcy jest błędem. W czasie gdy jednak, doraźnie, wobec braku szczepionki wzw B – wszelakie rezerwy skierowane zostaną tu na zapewnienie szczepień noworodkom. One muszą ją otrzymać. I dostają w pierwszej dobie życia. Z kolei, jeżeli chodzi o dawkę drugą, podawaną w drugim miesiącu życia – tu niewielkie przesunięcie terminu (negocjacje o dostawy trwają) nie jest dramatem. Można podawać, jeżeli rodzina się zdecyduje na zakup, szczepionkę z rynku alternatywnego. np., sześciowalentną, mimo iż ta pierwsza była inna? Tak, trzeba to jednak uzgodnić z pediatrą prowadzącym dziecko.Czasami ludzie, mimo wszystko, obawiają się szczepień. Dlatego wyjaśniamy, tłumaczymy, iż szczepionka to substancja mająca za zadanie spowodować i wzmóc siły obronne organizmu tak, by w kontakcie z wirusem, czy bakterią potrafił on sobie poradzić i zagrożenie pokonać. Szczepionka to lub zabite bakterie, lub żywe, pozbawione zakaźności. Ostatnio pojawiają się szczepionki o znacząco nowocześniejszej strukturze. Mianowicie to są szczepionki bezkomórkowe. Bierze się nie całą komórkę bakterii, lecz raptem jej część. To wystarcza do tego, aby wzbudzić pożądaną odporność. jeżeli chodzi o konstrukcję szczepionek, to pośrodku ostatnich 50 lat dokonała się tu prawdziwa rewolucja.Na ile korzystamy z jej zdobyczy? na początku walczymy jako eksperci o to, by dzieci były szczepione przeciw jak największej liczbie chorób, by ta strefa ochronna mogła być jak najszersza. Gdy ten problem jest jakoś rozwiązany, dochodzimy do wyższego poziomu: poprawiania jakości tych szczepień. No właśnie, współczesne szczepionki stwarzają tu zachęcające alternatywy. Obserwuje się kilka kierunków w tworzeniu nowoczesnych szczepionek. Po pierwsze – szczepionki skojarzone, nawet 5-, 6-walentne a więc podające w jednej dawce kilka szczepionek przeciwko kilku chorobom. Świat idzie w tym kierunku, gdyż szczepionki skojarzone są bezpieczne i skuteczne, a w pierwszej kolejności bardziej przyjazne dla dzieci. Drugi kierunek, to szczepionki donosowe podawane czy to w kroplach, czy to w aerozolu. Ten trend rozwija się . np. w razie szczepionek przeciwko grypie. I trzecia droga to szczepionki doustne „zakodowane” w roślinach genetycznie zmienionych. Trwają . np. badania nad sałatą uodparniającą przeciwko żółtaczce typu B. lecz już dzisiaj mamy doustne szczepionki przeciwko rotawirusom, które mają stymulować stworzenie odporności miejscowej w przewodzie pokarmowym, a więc w miejscu, gdzie następuje zakażenie tymi wirusami. Wróćmy do tego, co już jest, a mianowicie szczepionek skojarzonych. Czy podanie kilku szczepionek w „jednej strzykawce” to nie za spora dawka dla małego dziecka? Nowoczesne szczepionki są bardzo wysoko oczyszczone. Podaje się w nich coraz mniejsze liczby antygenów. . np. klasyczna szczepionka przeciwko krztuścowi zbudowana jest z 6000 substancji białkowych. Z kolei tak zwana szczepionka acelularna, bezkomórkowa, opiera się na 1-5 białkach. Szczepionki skojarzone mają zdecydowanie mniej ładunków antygenowych niż te klasyczne.Na jakie szczepionki czekamy?Na tę przeciw HPV, która jest jeszcze badana, lecz już jest dostępna na rynku, i na szczepionkę przeciw boreliozie, z której skutecznością są pewne kłopoty. Od lat trwają badania nad szczepionką na AIDS, oczekujemy szczepień przeciwko wzw C. Na świecie bardzo pożądana jest szczepionka przeciw malarii.Nie możemy mieć wszystkiego. Które obszary ochrony małych dzieci – pana zdaniem – wymagają najszybszej korekty? Szczepienia przeciwko ospie wietrznej i przeciw pneumokokom; na początku dla grup najwyższego ryzyka, w pierwszej kolejności dla dzieci z niedoborami odporności, dla wcześniaków, dzieci, których rodzeństwo choruje na białaczkę i tych zagrożonych nowotworem, a później dla pozostałych. A rodziny, jeżeli je stać na szczepienia alternatywne, co powinny wybrać dla swoich dzieci? Zalecałbym przede wszystkim szczepionkę przeciw rotawirusom z uwagi na bardzo krótki moment, gdy szczepionkę można dziecku podać (od 6 do 24 tygodnia życia), następnie szczepionkę przeciw pneumokokom i szczepionki skojarzone... Staramy się co roku przygotowywać dla potrzeb ministerstwa priorytety, w nich określamy, co istotne jest na dziś, co za rok, za dwa. Powstać musi wieloletni pogram poszerzania zakresu szczepień.Chcę zaznaczyć, iż nie uda nam się odłączyć od wyścigu po coraz lepsze szczepionki, by realizować własne tańsze programy. A to dlatego, iż żaden producent na świecie specjalnie dla Polski nie będzie produkował szczepionek tańszych i gorszych. Musimy więc nadążać za czołówką. Tyle iż mądrzej i skuteczniej, niż to dzisiaj ma miejsce. Mieć szczepionkę, nawet jeżeli są na nią kapitał (czy to swoje, czy państwowe), to jeszcze prawie wszystko. Trzeba wiedzieć, być wyedukowanym.Tak, trzeba zwracać uwagę na problem. Tu media mogą być i regularnie są, znakomitym partnerem. Dziękuję za rozmowę.Materiał przygotowany na konferencję „Szczepienie dzieci – prawdy i mity” zorganizowanej poprzez Stowarzyszenie „Dziennikarze dla Zdrowia”, lipiec 2007