Definicja Żelazo

Co to jest Żelazo: Pierwiastek ten jest konieczny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W organizmie człowieka ważącego około 70 kg żelazo występuje w ilości ok. 4 g. Żelazo wchodzi w skład wielu enzymów i związków metaloproteinowych biorących udział w procesach oksydacyjno-redukcyjnych. ok. 70% żelaza jest powiązane w krwi, raczej w formie hemoglobiny, związku przenoszącego tlen z płuc do tkanek. Część żelaza jest bezpośrednio używana poprzez komórki układu erytroblastycznego do produkcji hemoglobiny, pozostałość gromadzi się w formie ferrytyny, raczej w wątrobie i śledzionie i innych narządach. Żelazo zmagazynowane w organizmie pozostaje w dynamicznej równowadze z tym, które znajduje się w surowicy, gdzie jest transportowane w surowicy krwi w połączeniu z białkiem nośnikowym którym jest transferyna. W mięśniach żelazo wchodzi w skład mioglobiny, czerwonego barwnika mięśni, który odbiera tlen od krwinek czerwonych i wykorzystuje go do pracy mięśni. Żelazo jest także konieczne do wytwarzania niektórych enzymów biorących udział w procesach utleniania. Żelazo wiąże także dwutlenek węgla w hemoglobinie i transportuje go do płuc, skąd jest on usuwany. Żelazo wpływa na mechanizm wzrostu, powiększa odporność organizmu, zapobiega zmęczeniu. Niedobór Niedobór żelaza występuje regularnie u ludzi i na ogół powodowany jest niską zawartością przyswajalnych form tego metalu w pożywieniu albo zaburzeniami w procesie jego wchłaniania. W najwyższym stopniu wrażliwe są organizmy młode i kobiety, w szczególności ciężarne. Niedobór żelaza skutkuje: spaczone łaknienie, a więc apetyt na produkty nie zaliczane do pokarmów, jak krochmal, lód, tynk i inne spadek sprawności fizycznej obniżenie możliwości koncentracji i sprawności umysłowej niesprawność pamięci niedobry nastrój pomniejszenie odporności na przeziębienia i infekcje zaburzenia rytmu pracy serca Wskutek długotrwałego niedożywienia, wyniszczających chorób rozwija się niedokrwistość a więc anemia z niedoboru żelaza, która objawia się osłabieniem, bólami głowy, apatią i bladością skóry. Na niedobory żelaza stworzenie anemii narażone są dzieci, odchudzające się dziewczęta, kobiety na skutek straty krwi w cyklach miesiączkowych, kobiety w ciąży, kobiety po menopauzie, sportowcy uprawiający sporty wytrzymałościowe, osoby starsze. Niedobory żelaza w organizmie u dzieci regularnie współistnieją z zespołem zaburzeń zachowania u dzieci (ADHD ), objawiającym się wyczerpaniem i niemożnością koncentracji. Nadmiar Zbyt spora zawartość żelaza może odkładać się w wątrobie, trzustce i w innych narządach powodując tak zwany hemochromatozę. Symptomy zatrucia u dorosłych zdrowych osób są rzadkie. U dzieci z kolei przez wzgląd na możliwością hemochromatozy idiopatycznej (nadmiernego wchłaniania żelaza i odkładania się w narządach) śmiertelna może być dawka 3g. Przedawkowanie żelaza skutkuje przyrost ryzyka zachorowania na dolegliwości serca i dolegliwości nowotworowe zwłaszcza raka odbytnicy. Źródła Są dwa źródła żelaza: żelazo hemowe, które jest łatwo przyswajalne poprzez organizm i żelazo nie hemowe zawarte miedzy innymi w roślinach które jest znacząco trudniej przyswajalne poprzez organizm. Przyswajalność żelaza zależy od wielu czynników na przykład witaminy C. Takie składniki jak sole wapnia, fosforu, mleko, sery, herbata (tanina), kawa i fityniany znajdujące się w nasionach zbóż zaburzają przyswajanie żelaza. Średnio tylko 10% zawartego w pokarmach żelaza jest w stanie przyswoić organizm zdrowego człowieka. W pokarmach pochodzenia zwierzęcego (żółtka jaj, wątroba, mięso, płucka, cynadry i kaszanka, czarny salceson i czernina) . ok. 40% żelaza występuje w łatwo przyswajalnej postaci hemowej (mioglobina, hemoglobina). Jego przyswajalność z pokarmów wynosi . ok. 20%. W produktach spożywczych pochodzenia roślinnego (fasola, brokuły, groch, szpinak, orzechy, fasola, melasa, suszone brzoskwinie, owsianka) żelazo jest w formie trudno przyswajalnej, niehemowej i jego przyswajanie dochodzi do 5%. Dzienne zapotrzebowanie Dzienne zapotrzebowanie na żelazo (mg/osoba) wg zaleceń Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie Niemowlęta** 0 - 0,5 0,5 - 1,0 10 15 Dzieci** 1 - 3 lat 4 - 6 lat 7 - 9 lat 10 10 10 Młodzież chłopcy 10-12 lat chłopcy 13 - 15 lat chłopcy 16 - 20 lat dziewczynki 10-12 lat dziewczynki 13 - 15 lat dziewczynki 16 - 18 lat 14 15 15 16 17 17 Mężczyźni 19 - 25 lat - aktywność fizyczna mała - aktywność fizyczna umiarkowana - aktywność fizyczna spora 26 - 60 lat - aktywność fizyczna mała - aktywność fizyczna umiarkowana - aktywność fizyczna spora ponad 60 lat 15 15 15 15 15 15 15 Kobiety 19 - 25 lat - aktywność fizyczna mała - aktywność fizyczna umiarkowana - aktywność fizyczna spora 26 - 60 lat - aktywność fizyczna mała - aktywność fizyczna umiarkowana - aktywność fizyczna spora ciężarna - II połowa ciąży karmiąca ponad 60 18 18 19 18 18 19 26 20 13 ** Zalecenia dla niemowląt oparte są na średniej zawartości sodu, potasu i chloru w 1000 ml mleka żeńskiego (dolna granica rozrzutu). Zalecenia dla dzieci od 1 do 9 lat przedstawiono w granicach "od-do", pierwsza wartość jest min. rekomendowaną ilością dziennego spożycia dla danego pierwiastka, druga wartość jest poziomem bezpiecznym